مشاوره خانواده نوعی از روان درمانی است که کلیه اعضای یه خانواده معمولی مثل پدر و مادر و فرزندان یا خانواده به علاوه پدربزرگ و مادربزرگ رو شامل میشه. یه درمانگر یا تیمی از درمانگران سعی میکنن به خانواده‌ها در مقابله با موضوعات مهمی که براشون پیش اومده کمک کنن، البته جلسات مشاوره به صورت فردی برگزار میشه نه دسته جمعی و فقط در بعضی از موارد خاص لازمه که همه اعضای خانواده حضور داشته باشند.

هدف از مراجعه به مشاور خانواده چیه؟

هدف از خانواده درمانی کمک به اعضای خانواده در بهبود ارتباطات، رفع اختلافات، حل مشکلات خانوادگی، درک و توجه به یکدیگر در شرایط خاص مثل بیماری یا مرگ، ایجاد یه محیط صمیمی با عملکرد رو به بهبود است.

برای خانواده هایی که یه عضو با بیماری جدی روحی یا جسمی دارن، مشاوره خانواده میتونه آموزش‌های لازم رو برای رفتار با این بیمار به اونها بده و در حل مشکلات مربوط به مراقبت از اون شخص به اعضا کمک کنه.

برای کودکان و نوجوانان، خانوده درمانی معمولاً در مواردی استفاده میشه که کودک یا نوجوان دارای اضطراب، اختلال خلقی یا شخصیتی باشه و کلاً از چیزی رنج ببره که زندگی طبیعی فرد رو تحت تاثیر قرار میده. معمولاً خانواده‌هایی که پیش زمینه نژادی، فرهنگی و مذهبی دارن یا زوج‌های جوانی که تازه بچه دار شدن، ممکنه از مشاوره خانواده بیشتر بهره مند بشن. البته تو این موارد و با توجه به سن کودک مراجعه به روانشناس کودک هم پیشنهاد میشه که طبیعتاً باید از یه متخصص آگاه درمورد این موضوع سوال کرد.

پس در کل مشاوره خانواده میتونه برای خانواده هایی که دچار مسائلی از قبیل، بیماری، مرگ، طلاق، ازدواج مجدد و غیره هستن و شرایط براشون سخته مناسب باشه. در واقع خانواده درمانی مثل یه معجزه برای زمان سختی‌ها و مشکلات یه خانواده است.

نتایج مشاوره خانواده چیست؟

خانواده درمانی میتونه نتایج خوبی به بار بیاره، از جمله:

  • می‌تونین راه‌های بهتری برای برقراری ارتباط با همدیگه پیدا کنین.
  • می‌تونین نقش‌های خاص خودتون رو در قالب خانواده تعریف کنین.
  • همه اعضای خانواده می‌تونن نقاط قوت و ضعف خودشون رو پیدا کنن.
  • می‌تونین راه‌های موثری برای حل مشکلات و رویایی با مسائل پیدا کنین.
  • می‌تونین برای برخورد با والدین یا فرزندان با روش‌های بهتری آشنا بشین.
  • می‌تونین درمورد مشکلات و چالش‌هایی که در حال حاضر تجربه می‌کنین، بحث و گفتگو کنین.

موقعیت‌هایی مثل اعتیاد یا مرگ ناگهانی یکی از عزیزان میتونه به راحتی هرخانواده‌ای رو به خطر بیاندازه. اما مراجعه به یه مشاور خانواده گزینه مناسبی است که میتونه تو این شرایط به خانواده‌ها کمک کنه و اونها رو مجدداً در کنار هم نگهداره.

همچنین میتونه باعث کاهش تنش و اضطراب بشه و به بازگشت صداقت و اعتمادی که ممکنه از دست رفته باشه، کمک کنه.

مشاوره خانواده چه چیزی نیست؟

وقتی شخصی به خانواده درمانی یا مراجعه به مشاوره خانواده فکر میکنه قطعاً ذهنش با مسائلی پر میشه که ممکنه اصلاً زیرشاخه این زمینه از روانشناسی نباشه. پس ما برای از بین بردن باورهای غلط در مورد خانواده درمانی می‌خوایم بهتون بگیم این شاخه شامل چه چیزهایی نمیشه!

  • مشاوره خانواده برای زوج هایی که فقط درگیر مسائل زناشویی هستن، مناسب نیست و بهتره سراغ زوج درمانی برن.
  • این که فقط فرزندان یا فقط والدین در جسات مشاوره خانواده شرکت کنن کمکی به پیشبرد اهداف نمیکنه.
  • برای افرادی که فقط فرزندشون دچار اختلال خلقی یا شخصیتی است ناکارآمده.
  • بهانه‌ای برای مقصر دونستن والدین برای مشکلات فرزندان نیست.

در حقیقت در خانواده درمانی به جای این که دنبال مقصر بگردن دنبال ریشه مشکل و کمک به پیدا کردن یه راه حل مناسب برای اون هستند. یادتون باشه که خانواده درمانی فقط برای آموزش دادن به افراد خانواده نیست بلکه یه نوع مشاوره است که برای بیشتر خانواده ها کاربرد داره.

موقعیتی مثل طلاق میتونه همه اعضای خانواده رو از هم جدا کنه و قرار نیست با مشاوره خانواده اوضاع به حالت اول برگرده و انگار نه انگار که اتفاقی افتاده. بلکه این نوع روان درمانی قراره به اعضا کمک کنه تا بهتر بتونن با شرایط کنار بیان و اون رو درک و پردازش کنن. یه جورایی میشه گفت تو همچین شرایطی تنها راهی که میتونه به شما کمک کنه تا به جلو حرکت کنین مراجعه به یه مشاور خانواده‌ است.

نکته دیگه‌ای که جز خانواده درمانی نیست اینه که ما یه نسخه برای همه نمی‌پیچیم! واکنش افراد به موقعیت‌های مختلف متفاوته و چیزی که الان برای یه فردی خوبه ممکنه اصلاً به درد شما نخوره پس هرکسی باید متناسب با درک و منطق خودش آموزش ببینه و یا درمان بشه. به همین دلیله که یه درمانگر باتجربه هر یک از برنامه های درمانی رو شخصی سازی میکنه تا هریک از اعضای خانواده اون چیزی که باید احساس کنن رو احساس کنن و بتونن با روحیه قوی‌تری با مسائل روبرو بشن.

مزایای مشاوره خانواده

۱. فقط برای مشکلات عاطفی نیست

درسته که خانواده درمانی میتونه به مشکلاتی مثل افسردگی کمک کنه ولی شما اگه با موارد زیر هم مواجه شدین میتونین پیش یه مشاور خانواده برین و ازش کمک بگیرین:

  • نگرانی مالی (البته اگه مشکلتون بیشتر به نگرانی شغلی و انتخاب شغل قبل از ازدواج و تشکیل خانواده مربوط میشه بهتره سراغ مشاوره شغلی برین)
  • تعیین حضانت کودک
  • مرگ یا بیماری جدی یکی از اعضای خانواده
  • مسائل مربوط به خیانت در خانواده
  • مراقبت از یه عضو خانواده که شرایط ویژه‌ای داره
  • جدایی یا طلاق
  • مشکلات مدرسه
  • درگیری بین اعضای خانواده

در کل مطالعه مزایا و معایب خانواده درمانی بهتون یاد میده جدا از این که مشکل چیه، اگه حس کردین مشکلتون رو سرتون سوار شده و بیشتر از توان شماست اصلاً نباید نگران باشین چون شما میتونین از پس کنترل کردنش بر بیایین.

غیر از این موارد، اگه بخوام باهاتون روراست باشم، باید بگم گاهی اوقات واقعاً یه نفره نمیشه از پس روبرو شدن با چالش‌ها براومد و حتماً حضور یه فرد متخصص لازم میشه. اگه به این مرحله رسیدین سعی کنین به یه مشاور خانواده مراجعه کنین تا خدای نکرده زیر بار مشکلات احساس شکست نکنین.

۲. پیش مشاور احساس امنیت میکنین

شاید بزرگ‌ترین مزیت حضور در جلسات خانواده درمانی این باشه که شما همیشه در اون مکان احساس امنیت دارین. درمانگر موظفه هرچیزی که شما بهش میگین رو پیش خودش نگهداره پس شما هر چیزی بگین هیچوقت جایی درز پیدا نمیکنه و قرار نیست کسی ازشون خبردار بشه.

همچنین اون‌جا یه محیط بازه … یعنی شما و درمانگر خیلی راحت میتونین درباره مسائلی که گفتنش به افراد دیگه خجالت آوره یا براتون ترس داره حرف بزنین و مطمئن باشین که یه درمانگر حاضره به تمام مشکلات شما بدون قضاوت و پیش داوری گوش بده، بهتون کمک کنه و موارد لازم رو بهتون آموزش بده.

پس اگه نمیتونین در مورد مسائل پیش اومده در خانواده با خود اعضا به طور مستقیم حرف بزنین بهتره که به فکر مشاوره خانواده باشین.

۳. روابط بین خانواده قوی میشه

یکی از جنبه‌های خوبی که مشاوره خانواده داره اینه که یاد میگیرین با هم دیگه برای رسیدن به چیزی که مد نظرتونه و رفع مشکلات و مسائل پیش اومده تلاش کنین. غالباً خیلی از مشکلات پیش اومده ریشه در ارتباط کم اعضا با هم دیگه داره. پس خانواده درمانی بهتون یاد میده که چطوری خطوط ارتباطی رو باز کنین تا بتونین اون چیزی که می‌خواین رو به دست بیارین و روی بهبود روابط بین اعضای خانواده کار کنین.

وقتی اعضای خانواده به طور درست و منظم با هم دیگه ارتباط برقرار میکنن، مسائل خانواده خیلی راحت‌تر حل و فصل میشه. همیشه همکاری بین اعضای خانواده ثمربخش‌تر از تلاش فقط یه نفر برای مدیریت وکنترل اوضاعه.

پس خانواده درمانی چیزیه که بهتون یاد میده چطوری مقابل مشکلات و مسائل و حتی شادی‌ها در کنار هم بمونین و ارتباط موثرتون رو قطع نکنین.

۴. مشکلات افراد معتاد یا دارای معلولیت بررسی میشه.

یکی از مشکلاتی که خانواده ها باهاش روبرو میشن مشکلات اعتیاد و معلولیت های ذهنی و جسمی است. مشاوره خانواده یکی از بهترین راه حل‌ها در این دورانه که میتونه کمک خیلی خوبی به شما بکنه.

وقتی شخصی دچار اعتیاد میشه، این وضعیت فقط زندگی خود فرد رو تحت تاثیر قرار نمیده، بلکه زندگی کل خانواده رو تغییر میده. (منظور من از اعتیاد فقط اعتیاد به مواد مخدر نیست، حتی اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری، مشکلات رفتاری و غیره هم در تخصص روان درمانگر خانواده است) پس یه درمانگر مناسب میتونه به شما کمک کنه تا خیلی راحت‌تر با این اوضاع کنار بیایین و با مشکلات دست و پنجه نرم کنین!

اتیسم

خب قطعاً متوجه شدین که وقتی از مشاوره خانواده تو بحث اعتیاد و معلولیت های خاص صحبت میکنم منظورم اینه که روان درمانگر نه تنها میتونه به فرد بیمار کمک کنه بلکه به خانواده اون شخص هم کمک میکنه تا با این بیماری کنار بیان و شرایط رو بهتر درک کنن. در نتیجه رابطه مثبتی بین اعضای خانواده برقرار میشه و خیلی بهتر میتونن با مسائل کنار بیان.

پس یکی از مهم‌ترین نقش‌های مشاور خانواده اینه که میتونه تاثیر خیلی زیادی تو زندگی فرد معتاد یا معلول داشته باشه، در واقع این یکی از مهم‌ترین نقش‌هاییه که این نوع مشاوران میتونن داشته باشن.

۵. مشاوره خانواده میتونه راه حل مشکلات شما باشه

همونطوری که گفتم خانواده درمانی میتونه پیوندهای خانوادگی رو تقویت کنه، عزت نفس رو در خانواده بالا ببره، سلامت جسمی و روحی افراد رو بهبود ببخشه، مهارت‌های لازم برای مقابله با مشکلات رو بهتون آموزش بده و مهم‌تر از همه این که میتونه به زندگی غیر خانوادگی شما هم کمک کنه.

پس با همه این نکات میتونیم نتیجه بگیریم که مشاوره خانواده برای اغلب خانواده‌ها جواب میده.

اگه شما به مشکلات رسیدگی نکنین قطعاً عواقب طولانی مدت و زیان باری رو براتون به وجود میاره و حتی میتونه روابط رو به سردی بکشونه. پس بهتره در صورت مواجه شدن با مشکلاتی که کنترل کردنش از قدرت تحلیل و توان شما خارجه به یه مشاور خانواده مراجعه کنین و اصلاً فکر نکنین که خیلی دیر شده.

خانواده درمانی چیزیه که میتونه انواع مسائل و مشکلات مربوط به خانواده ها رو حل کنه و اگه حس میکنین که مشکل شما منحصر بفرد است و یا خیلی شدیده و دیگه کاری از دست هیچکس بر نمیاد بهتره یه تجدید نظری بکنین و به خودتون و خانوادتون یه فرصت دوباره بدین.

آیا مشاوره خانواده معایبی هم داره؟

مثل همه موارد دیگه خانواده درمانی به جز مزایایی که داشت، شامل یه سری معایب هم میشه. خیلی از افراد معتقدند که وقتی حرف از خانواده درمانی میشه معایب و محدودیت هایی وجود داره که خوبه قبل از مراجعه به مشاوره از اون‌ها خبر داشته باشین.

یکی از مواردی که خیلی از افراد بیان کردن اینه که وقتی اعضای خانواده شروع به حرف زدن میکنن ممکنه از بحث اصلی خارج بشن و درباره اتفاقاتی که در گذشته افتاده و هیچ ربطی به مشکل فعلی اونا نداره حرف بزنن. حتی خیلی وقت‌ها با حرف زدن درباره گذشته اوضاع رو از چیزی که هست هم بدتر میکنن.

ممکنه هزینه مشاوره خانواده براتون زیاد باشه

نقطه ضعف دیگه هزینه مشاوره خانواده است که معمولاً زیاده و بیمه هم معمولاً هزینه اونها رو پوشش نمیده. برای همین خیلی مهمه که قبل از ورود به جلسه اول درمورد هزینه‌ها یه بررسی و حساب کتاب کنین.

ممکنه حرف زدن درباره احساسات براتون سخت باشه

خیلی اوقات بعضی افراد تمایلی ندارن تا درجلسه خانوادگی درمورد مشکلات و احساسات درونی خودشون در مقابل سایر اعضا صحبت کنن. البته ممکنه خیلی از افراد درمقابل یه روان درمانگر جسورتر بشن و جرات بیشتری پیدا کنن در صورتی که برای بقیه ممکنه کاملاً برعکس باشه و نتونن خیلی راحت با مشاور صحبت کنن.

ممکنه افراد جوان تو این جلسات احساس ناراحتی کنن و تمایلی به حرف زدن درباره چیزی که اذیتشون میکنه نداشته باشن و باعث بشه که مشاور نتونه وارد گذشته این افراد بشه و نتایج منفی به بار بیاد.

ممکنه زمان مشاوره خانواده طولانی بشه

یکی دیگه از معایب این نوع مشاوره، زمان طولانی و تعداد جلسات زیاد است. برخلاف جلسات فردی که همه چی روی همون فرد متمرکزه، جلسات خانواده درمانی همزمان روی چند نفر تمرکز داره و خب کار سخت‌تر میشه. همچنین این امر به مرور زمان باعث میشه حتی مسائلی هم که برای خانواده چیزهای مهمی نیستند جدی گرفته بشه و درباره اونا کلی حرف زده بشه و اینطوری جلسات طولانی بشن.

ممکنه خانواده درمانی چاره کار شما نباشه

خیلی از افراد فکر میکنن که مشاوره خانواده تنها راه حل ممکن برای مشکل اونهاست و دیگه خودشون رو از هر قید و بندی رها میکنن و همه چی رو به دست مشاور میسپرن. در صورتی که قسمت اعظم مشاوره به خودتون بستگی داره و تا شما نخواین چیزی بهتر نمیشه!

ولی یه مورد خیلی مهم‌تری که اگه بخوام باهاتون صادق باشم وجود داره، اینه که شاید اصلاً چاره کار شما خانواده درمانی نباشه. یعنی میخوام بگم این روش همیشه برای همه جواب نمیده و گاهی اوقات واقعاً یه شرایط نادری پیش میاد که لازمه برای حل کردنشون سراغ شاخه‌های دیگه روانشناسی برین.

مدت زمان مشاوره خانواده

بسیاری از افرادی که به دنبال درمان هستند، می‌خواهند بدانند که چه مدت طول می‌کشد تا به پیشرفتی در درمان خود در مشاوره خانواده برسند؟ در اصل،سوال اساسی آن‌ها، این است که مدت زمان مشاوره خانواده چقدر است؟ در خانواده درمانی چندین پویایی وجود دارد که تفاوت زیادی با درمان فردی دارد. برخی از آن‌ها ممکن است بر مدت زمان مورد نیاز برای دیدن نتایج تاثیر بگذارد. در بخش زیر، درمانگران، تفاوت‌ها را توضیح می‌دهند و جزئیات مربوط به نحوه انجام خانواده درمانی را با ما به اشتراک می‌گذارند.

  • اولین درمانگر: برای خانواده درمانی در واقع یک برنامه زمانی مشخص وجود ندارد. مانند هر روش درمانی، جلسات اولیه صرف آشنایی و ایجاد روابط می‌شود. در اصل در خانواده درمانی، درمانگران در حال برقراری ارتباط با افراد بیشتری هستند و این مسئله بسیار مهم است. هر یک از اعضای خانواده قبل از این که صریحاً صحبت کند، باید احساس امنیت کند. بنابراین در اصل این موضوع می‌تواند همانطور که قبلاً گفتیم بر مدت زمان پیشرفت تاثیر بگذارد. علاوه بر ایجاد اعتماد، عامل دیگری که مدت زمان را تعیین می‌کند، این است که چه موضوعاتی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. برای خانواده‌هایی که در حال تعیین محدودیت برای نوجوانان هستند، مدت زمان مشاوره خانواده ممکن است ۴ تا ۵ جلسه طول بکشد. اگر نوجوان نگرانی رفتار یا عاطفی داشته باشد، ممکن است این پروسه بیشتر طول بکشد. همچنین خانواده‌هایی که با سوء استفاده جنسی از کودک روبرو هستند، ممکن است سال‌ها تحت درمان باشند.
  • دومین درمانگر: دارن هابر، کارشناسی ارشد در این خصوص چنین می‌گوید: من می‌دانم که ما در زمان‌های پرتنش زندگی می‌کنم اما در نظر داشته باشید که تغییرات به جلسات هفتگی نیاز دارند. به اعتقاد او تغییر در سطح فردی، به خودی خود دشوار است و این موضوع در سطح خانواده دشوارتر می‌شود. خانواده یک سیستم است و هر گونه تغییر سیستمی نیاز به یک کار گروهی، سازگاری و فداکاری و صبوری دارد. این موضوع در مسئله مشاوره خانواده مانند یادگیری یک زبان کاملاً جدید است که هر یک از اعضای خانواده باید آن را یاد بگیرد و با آن زبان صحبت کند. از آنجا که اکثر خانواده‌ها به عنوان آخرین چاره به درمان روی می‌آورند، در حالی که سایر موارد شکست خورده است (اغلب در بحبوحه یک بحران) این موضوع به فداکاری و صبر بیشتری محتاج است. به طور کلی این درمانگر فکر می‌کند که با توجه به سیستم پیچیده خانواده، هر خانواده منحنی یادگیری خود را دارد. خانواده‌های مدت زمان مشاوره خانواده را باید ۶ تا ۹ ماه به صورت جلسات هفتگی باید در نظر بگیرند. البته در نظر داشته باشید که هر خانواده متفاوت است، و این زمان برای خانواده‌های سازگارتر به مراتب کوتاه‌تر می‌شود.پ
  • سومین درمانگر: درمانگر آخر در این مورد اینطور اظهار نظر می‌کند که خانواده درمانی و مدت زمان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. مواردی مانند ماهیت مسائلی که خانواده را به سمت درمان سوق می‌دهد، این که چگونه افراد خانواده تحت تاثیر این مسائل قرار می‌گیرند، مدت زمان حضور در این مسائل و توانایی خانواده در کنار آمدن با مشکلات چیست؟ در نظر داشته باشید که همانطور که در ابتدا کفتیم خانواده درمانی معمولاً طولانی‌تر از درمان فردی است.

و در آخر بدونین که …

خانواده درمانی کار دشواریه و اگه فکر میکنین شما به جلسات مشاوره نیاز دارین حتماً قبلش خیلی خوب تحقیق کنین و پیش افرادی برین که واقعاً متخصص و با تجربه هستن.

البته باید یادتون باشه که خانواده درمانی با زوج درمانی کاملاً متفاوته و اگه مشکل فقط بین شما و همسرتون هست بهتره اول سراغ زوج درمانی برین.

خانواده درمانی باعث میشه در مورد اکثر مشکلاتی که خانواده شما رو درگیر کرده، صحبت بشه، ریشه یابی بشن و در نهایت به کمک مشاور خانواده این مشکلات برطرف بشن و راه حل‌های مناسب براشون پیدا بشن.