بیش از ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان بازی های ویدئویی انجام میدن و بازار بازی های ویدیویی به یه صنعت ۹۰ میلیارد دلاری در آمریکا تبدیل شده است. یک گیمر متوسط ​​هر هفته حدود ۶ ساعت بازی میکنه. برای اکثر بازیکنان در هر سنی، انجام بازی های ویدئویی یه تفریح ​​سرگرم کننده است، در واقع راهی برای آرامش، ارتباط با دوستان و لذت بردن از یه چالشه. اما متأسفانه، برای برخی از بازیکنان، یه سرگرمی مثل بازی ویدئویی میتونه به یک بیماری اعتیاد آور تبدیل بشه که تاثیر منفی زیادی روی زندگی اونها میذاره؛ پس همونطور که احتمالاً متوجه شدین امروز قراره درباره علائم و روش درمان اعتیاد به بازی های کامپیوتری صحبت کنیم!

در سال‌های اخیر، تلفن هوشمند از رایانه و کنسول بازی به عنوان رایج‌ترین دستگاه بازی، پیشی گرفته و دیگه همونطور که خودتون هم میدونین، در حال حاضر بازی های ویدئویی در برنامه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در دسترس هستن. بعلاوه، بازی‌های نقش آفرینی آنلاین چند نفره (MMORPG) همچنان محبوبیت بی‌نظیری دارن و هر روز بازی هایی مانند League of Legends ، World of Warcraft ، Fortnite ، Final Fantasy و The Elder Scrolls Online میلیون‌ها گیمر رو به دنیای مجازی خودشون جذب میکنن. حدود ۱۶۰ میلیون آمریکایی روزانه MMORPG و سایر بازی های آنلاین رو بازی میکنن.
مانند همه چیزهای دنیای، بازی های ویدئویی نیز در حد متوسط، یه سرگرمی خیلی جذاب و خوب هستن. اما زیاده روی در این بازی‌ها باعث میشه بزرگسالان و کودکان با این بازی‌ها وارد رابطه‌های ناسالم و وسواس گونه بشن.

چرا اعتیاد به بازی های کامپیوتری بحث برانگیزه؟

از اونجایی که از هر ۱۰۰ زن ایرانی ۲۴ نفر و از هر ۱۰۰ مرد ایرانی ۴۵ نفر گیمر هستن، احتمالاً هرکدوم از شما حداقل یه نفر رو میشناسین که به طور منظم بازی های ویدئویی انجام میده. تعداد کمی از افراد منکر این موضوع میشن که کسی که خیلی زیاد سراغ بازی‌های ویدئویی میره و وقتش رو روی اونها میذاره معتاده و فقط به یه کم استراحت نیاز داره. به نظر شما آیا اعتیاد به بازی های رایانه ای واقعیت داره؟!

باید بگیم که در حال حاضر، هیچ نظر علمی مبنی بر این که اگه فلان ساعت در روز بازی کنی یعنی معتاد شدی، وجود نداره. به همین دلیل، انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) «اختلال بازیهای آنلاین (IGD)» رو به عنوان یه تشخیص بالقوه تایید نشده طبقه بندی کرده که نیاز به بررسی بیشتر داره. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ در مجله رسمی انجمن این امکان رو برای شما ایجاد کرد که شاید یه روز بتونین طبقه بندی رو تغییر بدین. با این حال، گفته میشه که در حال حاضر تحقیقات کافی برای تأیید قطعی این امر که استفاده بیش از حد از بازی های ویدیویی منجر به اعتباد میشه، طبق تعریف APA، صحت نداره. APA اعتیاد رو به عنوان «یک بیماری مغزی که با استفاده از مواد اجباری، علیرغم پیامدهای مضر آشکار میشه» تعریف میکنه. این تعریف به طور موثر احتمال هرگونه اعتیاد رفتاری رو از بین میبره.

یکی دیگه از منابع شک و تردید دانشمندان این واقعیته که بخش بسیار کمی از بازیکنان علائم اعتیاد رو نشون میدن، به ویژه علائم خاصی که مربوط به ترک و تحمله. به همین دلیل، برخی از دانشمندان و محققان معتقدن که استفاده بیش از حد از بازی های ویدیویی به جای اعتیاد، یه عادت یا علامتی از یه اختلال دیگه است.

اختلال بازی: چرا بازی های ویدیویی میتونن اعتیاد آور باشن؟

درسته که برای اعتیاد به بازی های ویدئویی هیچ دلیل علمی وجود نداشت، اما برخی از افراد شغل و ازدواج خودشون رو فدا می‌کردن تا هر هفته ۶۰ ساعت با کامپیوتر بازی کنن!! بعضی از کودکان و نوجوانان انقدر به بازی های کامپیوتری وابسته میشن که وقتی ازشون خواسته میشه بازی رو تموم کنن، ممکنه والدین خودشون رو تهدید کنن.

بسیاری از ما چنین مواردی رو خوندیم یا تجربه‌هایی داشتیم که نشون میده بازی‌های ویدیویی دارای اعتیاد هستن. در حالی که شواهد و تحقیقات علمی، حاکی از چنین چیزی نیست، اما تجربه دنیای واقعی و افزایش آگاهی از سایر اعتیادات رفتاری توضیح میده که چرا مفهوم اعتیاد به بازی های ویدیویی خیلی زیاد پذیرفته میشه و حتی اخیراً، سازمان بهداشت جهانی «اختلال بازی» رو به لیست رسمی بیماری‌های خودش اضافه کرده.

اعتیاد به ویدیو گیم

این سازمان در رابطه با اعتیاد به ویدئو گیم ها میگه: اختلال بازی… به عنوان الگویی از رفتار بازی («بازی دیجیتال» یا «بازی ویدیویی») با اختلال در کنترل بازی، اولویت دادن بازی نسبت به سایر فعالیت‌ها مثل فعالیت‌های روزمره یا فعالیت‌های مورد علاقه شخص و ادامه بازی حتی با بروز عواقب منفی و افزایش ساعات بازی، مشخص میشه.

درک این نکته مهمه که مدت زمانی که شخصی برای انجام یک بازی ویدیویی صرف میکنه لزوماً نشون دهنده اعتیاد وی نیست. به هر حال، کسی میتونه ساعت‌های زیادی رو صرف یه بازی ویدیویی و لذت بردن از اون بکنه، اما همچنین میتونه بدون مشکل زیادی هم کارش رو متوقف کنه. در مقابل، اگه فرد حتی با این که میدونه دیگه نباید بازی کنه، نتونه بازی خودش رو هر موقع که خواست متوقف کنه، پس ممکنه اعتیاد به بازی های ویدئویی پیدا کرده باشه. اونها میدونن که این بازی ویدیویی باعث میشه خانواده، دوستان، کار و تحصیل خودشون رو نادیده بگیرن، اما به هر حال به بازی ادامه میدن چون که در پشت صفحه بهترین احساس رو دارن.

وقتی کسی برای شاد بودن به بازی های ویدئویی «نیاز» داره و هنگامی که بازی نمیکنه احساس بدبختی میکنه، نشون دهنده اینه که ممکنه اختلالی داشته باشه که درست مانند اعتیاد به الکل یا وابستگی به داروهای تجویز شده است. علائم ترک هم معمولاً مثل علائم ترک مواد مخدر است. در حالی که هنوز بازی های ویدئویی در حال بررسی هستن، محققان علائم احتمالی ترک بازی های ویدیویی، از جمله خستگی، سردرد، بی‌خوابی، احساسات پرخاشگرانه و اشتیاق شدید به دوباره انجام بازی های ویدئویی رو ثبت کردن.

علاوه بر این، بازی های ویدیویی مثل داروهای اعتیاد آور روی مغز تأثیر میذارن: اونها باعث ترشح دوپامین میشن، همون ماده شیمیایی که رفتار رو تقویت میکنه! به همین دلیل، میتونیم بگیم که اعتیاد به بازی های کامپیوتری میتونه واقعاً صحت داشته باشه!

علائم اعتیاد به بازی های کامپیوتری

اگه مشکوک هستین که شخصی که بهش اهمیت میدین از اختلال اعتیاد به ویدئو گیم رنج میبره، یه سری علائمی هست که میتونه نشون بده شخص واقعاً اعتیاد داره یا خیر. پس به علائم زیر یه نگاهی بندازین:

  • آیا اونها از خانواده و دوستان خودشون جدا شدن؟
  • آیا اونها در مورد این که چند ساعت در روز بازی ویدئویی انجام میدن به بقیه دروغ میگن و آیا اغلب به صورت مخفی بازی میکنن؟
  • آیا وقتی بازی های ویدیویی بازی نمیکنن ناراحت و تحریک پذیر میشن؟
  • آیا اونها برای انجام بازی های ویدیویی از کار یا مدرسه غافل میشن؟
  • آیا اونها در چند وقت اخیر از فعالیت‌هایی که قبلاً ازشون لذت میبردن، اجتناب میکنن؟
  • آیا اونها وعده‌های غذایی رو کنار میذارن تا روی بازی تمرکز کنن؟
  • آیا اونها اغلب بخاطر نداشتن خواب کافی خسته هستن؟
  • آیا اونها از نظر بازی بیش از حد مانند سندرم تونل کارپال، میگرن و خستگی چشم و مشکلات جسمی دارن؟

چه عواملی باعث اعتیاد به بازی های ویدئویی میشن؟

مطالعات نشون میده بیشتر افرادی که با علائم اعتیاد به بازی های ویدیویی دست و پنجه نرم میکنن، در اینترنت بازی های چند نفره رو انجام میدن. بازی‌های نقش آفرینی آنلاین چند نفره یا MMPORG ها خیلی اعتیاد آور هستن، چون که ماجراجویی بی‌پایانی رو در درون دنیای خیالی ارائه میدن که در اون بازیکنان میتونن به عنوان یه فرد جدید زندگی متفاوتی داشته باشن. اونها از این فرصت برای فرار از دنیای واقعی و نادیده گرفتن مشکلاتشون استفاده میکنن.

علاوه بر این، MMPORG ها و سایر بازی های چند نفره میزبان جوامع بزرگی از بازیکنان هستن که بسیاری از مردم احساس استقبال، قدردانی و مفید بودن میکنن (چیزی که ممکنه در دنیای واقعی اغلب احساس نکنن). بازیکن MMPORG میتونه به قبیله‌ها و گروه‌های متفاوتی بپیونده، به بازیکنان دیگه کمک کنه، دوست پیدا کنه و موقعیت‌های جدید رو برای خودش ایجاد کنه. اگرچه این بازی‌ها مجازی هستن، اما روابط داخل اونها میتونن واقعی باشن. برای بازیکن، حس این که بخشی از چیزی باشه و در اون جامعه خیالی نقشی داشته باشه میتونه خیلی مهم و معنی‌دار باشه، به خصوص اگه بازیکن رضایت اجتماعی رو در زندگی واقعی تجربه نکنه. برای بسیاری از افراد مبتلا به اعتیاد به بازی های ویدیویی ، بازی کردن فقط برای سرگرمی نیست. این زندگی اجتماعی و ستون عزت نفس اونهاست. بازی های ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی وجود داره خیلی خیلی با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی همزمان و نزدیکه (اختلال رفتاری دیگه‌ای که با احساس پذیرفته شدن رشد میکنه).

تمایل به فرار از زندگی و پذیرش اجتماعی ممکنه تنها علت اعتیاد به بازی های رایانه ای نباشه. مطالعات زیادی در پی ایجاد رابطه بین اعتیاد به بازی های ویدیویی و سایر مشکلات بهداشت روانی انجام شده. یه مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشون میده افرادی که افسرده هستن و از راه اجتنابی با مشکلات کنار میان، بیشتر به بازی های ویدئویی اعتیاد پیدا می‌کنن. مطالعه دیگه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشون داد که ارتباط زیادی بین اعتیاد به ویدیو گیم ها و اختلالات اضطرابی وجود داره، البته مشخص نیست که این اعتیاد باعث اضطراب میشه یا این که این اضطراب در اعتیاد نقش داره.

اعتیاد به بازی های کامپیوتری در کودکان و نوجوانان

تقریباً همه کودکان و نوجوانان آمریکایی بازی های ویدیویی انجام میدن. در میان نوجوانان آمریکایی، ۹۷٪ پسران و ۸۳٪ دختران حداقل یک بازی ویدیویی رو با یک دستگاه انجام میدن. این آمار برای کودکان و نوجوانان ایرانی برای پسران ۶۵ درصد و دختران ۳۵ درصد است که البته این آمار از روی کل جمعیت ۲۸ میلیونی گیمرهای ایرانی با میانگین سنی ۱۹ سال گفته شده، شواهدی وجود داره که نشون میده کودکانی که از سنین پایین شروع به بازی های ویدئویی میکنن، بیشتر از کودکانی که از بزرگسالی شروع به بازی میکنن، به اعتیاد به ویدیو گیم مبتلا میشن. با این وجود، اعتیاد به بازی های ویدیویی برای کودکان در هر سنی خطرناکه. این نوع اعتیاد احتمالاً بر موفقیت کودک در مدرسه تأثیر منفی میذاره. کودکی که با وسواس زیاد بازی های ویدئویی انجام میده، احتمالاً در مطالعه، اتمام تکالیف یا شرکت در باشگاه‎های ورزشی یا مدرسه‎ای کوتاهی خواهد کرد. همچنین ممکنه در مدرسه خسته باشن و در کلاس بخوابن.

اختلال بازی

مطالعات نشون داده که انجام بیش از حد بازی های رایانه ای میتونه بر رشد عاطفی و همچنین موفقیت تحصیلی کودک تأثیر منفی بذاره. کودکانی که اعتیاد به بازی های ویدیویی دارن ممکنه تمایل بیشتری به بروز رفتارهای تهاجمی و ضد اجتماعی داشته باشن و ممکنه در رشد مهارت‌های اجتماعی موفق نشن. ذهن کودکان به خصوص در ایجاد عادات و روال آسیب پذیره، پس والدین باید مطمئن بشن که فرزندانشان با هر بازی ویدیویی که انجام میدن رابطه متعادلی دارن.

چطوری بفهمم که خودم یا یکی از اعضای خانواده به بازی های ویدئویی اعتیاد داریم؟

کرک موبرگ، پزشک متخصص اعتیاد برای UnityPoint Health، میگه: ممکنه ساده‌ترین توضیح این مسئله با مقایسه با اعتیاد به الکل باشه. اکثریت قریب به اتفاق افرادی که از بازی های ویدیویی لذت میبرن، از اعتیاد به بازی های ویدیویی رنج نمیبرن، همونطور که اکثریت قریب به اتفاق افرادی که الکل مصرف میکنن، از اعتیاد به الکل رنج نمیبرن. این اختلال با مشاهده مشخص نمیشه و نمیتونین طبق یه مشاهده ساده بگین که طرف بیش از حد بازی میکنه و اعتیاد داره. این اختلال وقتی مشخص میشه که طرف با وجود عواقب منفی که براش پیش اومده، باز هم مجبوره بازی کنه!

پیامدهای جسمی اعتیاد به بازی چیه؟

پیامدهای اعتیاد به بازی های ویدیویی میتونه به روش‌های مختلفی از جمله درد مچ دست، گردن و آرنج، تاول‌های پوستی، پینه و اختلالات خواب به نمایش دربیاد. اعتیاد طولانی مدت میتونه منجر به چاقی، ضعف یا بی‌حسی دست (نوروپاتی محیطی) و حتی لخته شدن خون بشه.

چه کسی هدف اختلال به بازی است؟

امی شریور، متخصص اطفال در UnityPoint Health میگه: هیچ رده سنی خاصی در شروع اختلال بازی وجود نداره. نود درصد کودکان و نوجوانان در جامعه ما بازی میکنن، اما فقط یک تا ۹ درصد اونها به اختلال بازی دچار میشن. مانند هر اعتیادی، عده‌ای نیز بیشتر در معرض خطر هستن. مثلاً کودکان و نوجوانانی که بیشتر بازی های ویدئویی انجام میدن و دارای توانایی‌های اجتماعی پایین‌تر (مهارت‌های طبیعی اجتماعی، عاطفی، شناختی یا رفتاری) و انگیزشی بیشتر (توانایی عمل بر روی هوس) هستن، ابتلا به اختلال به بازی در اونها محتمل‌تره.

تأثیر بازی های ویدیویی بر روی کودکان چیه؟

دکتر شریور میگه: به عنوان یه والد، نظارت روی فرزندان خودتون و بازی هایی که انجام میدن، ی مورد ارزشمنده. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) متوجه شد که قرار گرفتن در معرض خشونت در رسانه ها، از جمله بازی های ویدیویی، کودکان رو در معرض خطر قابل توجهی از رفتارهای پرخاشگرانه، حساسیت زدایی از خشونت، کابوس‌ها و ترس از آسیب دیدن قرار میده. والدین باید به دقت محتوای بازی‌های کودک خودشون رو مخصوصاً از نظر سنی کنترل کنن. بهتره رتبه بندی بازی‌ها رو بررسی کنین (میتونین در سایت‌هایی مثل Common Sense Media این کار رو انجام بدین).

زمان بازی کردن باید چقدر باشه؟

فراتر از نظارت بر تأثیر بازی های ویدیویی خشن بر کودکان و نوجوانان، ایجاد تعادل مناسب زمانی برای خانواده هم مهمه. هنگام بحث در مورد بازی با بچه‌هایی که در سن مدرسه هستن، والدین باید «مربی رسانه‌ای» خوبی باشن و به سه نکته توجه داشته باشن: محتوا، متن و کودک.

همونطور که توسط AAP توصیه شده، والدین می‌تونن یه طرح رسانه خانوادگی ایجاد کنن و بر کیفیت و سن مناسب بازی نظارت کنن. بازی های ویدئویی نباید فعالیت‌های حیاتی مانند زمان وعده‌های غذایی، خواب مناسب، اوقات بازی با دوستان، ورزش و کار در مدرسه که برای سلامتی کودکان واجبه رو جابجا کنن.

گزینه‌های درمان اختلال بازی چیه؟

دکتر موبرگ میگه: درمان‌های اصلی شامل استفاده از روش‌های استاندارد روانشناختی، مانند درمان شناختی رفتاری است. این روش درمانی بر این فرض استواره که افکار بر احساسات و احساسات بر رفتار و افکار تأثیر میذاره و غیره. برخی مطالعات اولیه در مورد یه سری از داروها انجام شده، اما این هنوز گزینه قدرتمند و قابل اعتمادی نیست.

چطوری میتونم برای اعتیاد به بازی های رایانه ای راهنمایی بگیرم؟

اگه شما خودتون شخصی هستین که از این اختلال رنج می‌یرین و به‌نظرتون وقتش رسیده که بر اعتیاد به بازی ویدیویی غلبه کنین یا به شخصی که با این اختلال دست و پنجه نرم میکنه کمک کنین، منابع بسیاری برای کمک به شما در دسترسه. برنامه‌هایی در سرتاسر کشور و همچنین گروه‌های پشتیبانی حضوری و آنلاین وجود داره که به کمک به مردم برای رهایی از اعتیاد به بازی های ویدیویی کمک میکنن.

هنوز روش تایید شده‌ و قطعی برای درمان این اختلال وجود نداره اما موارد زیر میتونن کمک خیلی زیادی به شما کنن:

  • آموزش روانی؛ این شامل آموزش به فرد در مورد رفتار‌های مرتبط با بازی و اثرات اون بر سلامت روان است.
  • درمان معمول؛ ممکنه از روش‌های درمان اعتیاد، برای درمان اختلال بازی کمک گرفته بشه. این درمان روی کمک به شخص برای کنترل گرایش به بازی، مقابله با افکار غیر منطقی و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای و تکنیک‌های حل مسئله تمرکز داره. این روش درمانی کمک می‌کنه که فرد هویت خودش رو کشف کنه، اعتماد به نفسش بالا بره و هوش هیجانی خودش رو افزایش بده.
  • درمان درون فردی؛ در طی این درمان، فرد یاد می‌گیره چطوری با کار کردن روی مهارت‌های ارتباطی و اعتماد به نفس خودش با بقیه افراد ارتباط برقرار کنه.
  • خانواده درمانی؛ اگه اختلال بازی اثرات منفی بر روابط خانوادگی داشته باشه، اعضای خانواده ممکنه لازم بدونن که در برخی از جنبه‌های درمان مداخله کنن.
  • توسعه یه شیوه زندگی جدید؛ برای جلوگیری از اعتیاد به بازی، افراد باید مهارت‌های و توانایی‌های خودشون رو بررسی کنن، هدف مشخصی داشته باشن و فعالیت‌های جایگزینی رو پیدا کنن که ازشون لذت ببرن.

اولین قدم برای پایان دادن به اعتیاد به بازی های کامپیوتری، توقف بازی است. این کار ممکنه سخت باشه، به همین دلیل بسیاری از معتادان بازی های ویدیویی تنها هنگامی که تجهیزات بازی خودشون رو دور انداختن تونستن به این اختلال غلبه کنن. یک مشکل جدی در بازی های ویدیویی ممکنه به راه حل های جدی نیاز داشته باشه. اگه در مورد درمان اعتیاد به بازی های ویدیویی سوالی دارین، میتونین با کلینیک راز رویش تماس بگیرین و از خدمات حضوری و آنلاینی که توسط بهترین متخصصان ارائه میشه استفاده کنین. یادتون باشه که یه بازی ویدئویی نباید مرکز زندگی کسی بشه، اما اگر هم چنین اتفاقی افتاد، امیدواریم که سریعاً پیگیری کنین.