طبق انجمن روانپزشکی آمریکا، فوبیا یا هراس، ترس غیرمنطقی و بیش از حد از یک شی یا موقعیت است. در اکثر موارد، هراس شامل احساس خطر یا ترس از آسیب میباشد. به عنوان مثال، کسانی که آگورافوبیا دارند، از گرفتار شدن در یک مکان یا موقعیت گریزناپذیر ترس دارند.
پس موضوع امروز پست ما فوبیا و انواع آن است، در این مقاله قرار است به سوال شما درباره فوبیا چیست، چه انواعی دارد و درمان و علائم آن چگونه است پاسخ داده شود، پس تا پایان همراه ما باشید.
فوبیا چیست؟
فوبیا یک واکنش ترس بیش از حد و غیر منطقی است. اگر شما به فوبیا مبتلا باشید، ممکن است وقتی با منبع ترس خود روبرو میشوید احساس عمیق ترس و وحشت را تجربه کنید. این نوع ترس میتواند از مکان، موقعیت یا شی خاصی باشد. برخلاف اختلالات اضطرابی عمومی، هراس معمولاً به چیز خاصی مرتبط است.
تأثیر فوبیا میتواند از حس آزار دهنده تا شدیداً ناتوان کننده باشد. افراد مبتلا به فوبیا اغلب متوجه میشوند که ترس آنها غیر منطقی است، اما قادر به انجام کاری در این زمینه نیستند. چنین ترسهایی میتواند در کار، مدرسه و روابط شخصی تداخل ایجاد کند.
تخمین زده میشود که در رده سنی ۱۴ تا ۶۴ سال حدود ۲۴ درصد از افراد دچار هراسی هستند که بخشهایی از زندگی اجتماعی و شخصی آنها را درگیر کرده است. اگر ترسی دارید که مانع ادامه زندگی شما میشود، حتماً در این باره از پزشک خود کمک بگیرید.
علل Phobia
عوامل ژنتیکی و محیطی میتوانند باعث ایجاد فوبیا شوند. کودکانی که خویشاوند نزدیک با اختلال اضطرابی دارند در معرض خطر فوبیا قرار دارند. حوادث ناراحت کنندهای مانند تقریباً غرق شدن، قرار گرفتن در معرض فضاهای محدود، ارتفاع زیاد و گزش حیوانات یا حشرات همگی میتوانند منبع خوبی برای فوبیا باشد.
افراد درگیر با شرایط پزشکی خاص و یا کسانی که دچار اختلالات روانی هستند اغلب فوبیا دارند. پس از آسیبهای مغزی و ذهنی نیز خطر ابتلا به فوبیا افزایش مییابد. سو مصرف مواد و افسردگی نیز با هراس ارتباط زیادی دارد.
فوبیا علائم متفاوتی از بیماریهای جدی روانی مانند اسکیزوفرنی دارد. در اسکیزوفرنی، افراد دچار توهم بینایی و شنوایی، هذیان، پارانویا، علائم منفی مانند آنهدونی و علائم غیر سازمان یافته هستند.
آگورافوبیا
آگورافوبیا ترس از مکانها یا موقعیتهایی است که نمیتوانید از آن فرار کنید. این کلمه به «ترس از فضاهای باز» اشاره دارد. افراد مبتلا به آگورافوبیا از قرار گرفتن در جمعیت زیاد یا گیر افتادن در بیرون از خانه ترس دارند. آنها اغلب به طور کلی از موقعیتهای اجتماعی اجتناب میکنند و در خانههای خود میمانند.
بسیاری از افراد مبتلا به این نوع فوبیا میترسند که در مکانی که نمیتوانند فرار کنند، دچار حمله وحشت شوند. کسانی که دارای مشکلات مزمن سلامتی هستند ممکن است از این که در یک مکان عمومی یا جایی که هیچ کمکی در دسترس نیست، گیر بیفتند.
هراس اجتماعی
از فوبیا اجتماعی به عنوان اختلال اضطراب اجتماعی نیز یاد میشود. این نگرانی شدید در مورد موقعیتهای اجتماعی است و میتواند منجر به انزوا شود. هراس اجتماعی میتواند آنقدر شدید باشد که سادهترین تعاملات مانند سفارش در رستوران یا پاسخگویی به تلفن باعث وحشت شود. افراد مبتلا به هراس اجتماعی اغلب برای جلوگیری از برخورد با موقعیتهای عمومی از کار خود منصرف میشوند.
انواع دیگری از فوبیا
بسیاری از افراد از موقعیتها یا اشیاء خاصی بدشان میآید، اما این نشان دهنده ترس یا هراس نیست، در واقع فوبیا باید در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. در اینجا چند مورد دیگر از رایجترین فوبیاها را برای شما لیست کردیم:
- Glossophobia: این حالت به عنوان اضطراب عملکرد یا ترس از صحبت در مقابل مخاطب شناخته میشود. افرادی که به این نوع فوبیا مبتلا هستند، حتی وقتی به فکر قرار گرفتن در مقابل گروهی از افراد باشند، علائم جسمی شدیدی دارند. درمانهای گلوسوفوبیا میتواند شامل دارو درمانی یا روان درمانی باشد.
- اکروفوبیا: این نوع فوبیا، ترس از ارتفاع است. افراد مبتلا به این ترس از رفتن به کوه، پل یا طبقات بالاتر ساختمانها خودداری میکنند. علائم آن شامل سرگیجه، حالت تهوع، تعریق و احساس گم شدن یا از بین رفتن هوشیاری آنها است.
- کلاستروفوبیا: کلاستروفوبیا ترس از فضاهای بسته یا تنگ است. درصورتی که از رانندگی کردن شما یا سوار آسانسور شدنتان، جلوگیری میکند.
- آویوفوبیا: این مسئله به عنوان ترس از پرواز نیز شناخته میشود.
- دنتوفوبیا: دنتوفوبیا ترس از دندانپزشک یا اقدامات دندانپزشکی است. این ترس، هراسی است که معمولاً پس از تجربه ناخوشایند در مطب دندانپزشکی ایجاد میشود و میتواند مانع از انجام اقدامات دندان پزشکی شود.
- هموفوبیا: این بیماری هراس از خون یا آسیب است. فرد مبتلا به هموفوبیا ممکن است در اثر تماس با خون خود یا خون فرد دیگری غش کند.
- Arachnophobia: این نوع ترس به معنای ترس از عنکبوت است.
- سینوفوبیا: این فوبیا، ترس از سگ است.
- اوفییدیوفوبیا: افراد مبتلا به این نوع فوبیا ، از مارها میترسند.
- Nyctophobia: این نوع هراس، ترس از شب یا تاریکی است و تقریباً همیشه به عنوان یک ترس معمول کودکانه آغاز میشود. اما وقتی از سنین نوجوانی فراتر رود، هراس محسوب میشود.
فوبیای خاص
این نوع از فوبیا معمولاً قبل از سن ۴ تا ۸ سالگی ایجاد میشوند. در بعضی موارد، ممکن است نتیجه یک تجربه اولیه آسیب زا باشد. به عنوان مثال فوبیای اجتماعی ممکن است به دلیل آسیبی که کودک از قرار گرفتن در یک محیط شلوغ دیده است، به وجود آید.
فوبیایی که از دوران کودکی شروع میشود نیز میتواند با مشاهده ترس از یکی از اعضای خانواده ایجاد شود. به عنوان مثال کودکی که مادرش مبتلا به آراکونوفوبیا است، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع هراس است.
فوبیای پیچیده
هراس پیچیده بسیار بیشتر از هراس خاص میتواند بر سلامت فرد تأثیر بگذارد.
به عنوان مثال، کسانی که آگورافوبیا را تجربه میکنند ممکن است تعدادی از هراس های دیگر نیز داشته باشند که به هم متصل شدهاند. این فوبیاها میتوانند شامل مونوفوبیا، یا ترس از تنها ماندن و کلاستروفوبیا، ترس از احساس گرفتار شدن در فضاهای بسته باشد.
در موارد شدید، فرد مبتلا به آگورافوبیا به ندرت خانه خود را ترک میکند.
عملکرد مغز در طی فوبیا
برخی مناطق مغز حوادث خطرناک یا بالقوه مرگبار را ذخیره و به یاد میآورند.
اگر فرد، بعداً در زندگی خودش با اتفاق مشابهی روبرو شود، آن نواحی از مغز حافظه استرس زا را بازیابی میکند (گاهی اوقات بیش از یک بار). این کار باعث میشود که بدن واکنش یکسانی را تجربه کند.
در هراس نیز مناطقی از مغز که با ترس و استرس کنار میآیند، رویداد ترسناک را به طور نامناسبی بازیابی میکنند.
محققان دریافتهاند که فوبیا اغلب با آمیگدالا در پشت غده هیپوفیز مغز در ارتباط است. آمیگدالا میتواند باعث ترشح هورمون های «جنگ یا گریز» شود. اینها بدن و ذهن را در وضعیتی کاملاً هوشیار و تحت فشار قرار میدهد.
عوامل خطر
افرادی که استعداد ژنتیکی اضطراب دارند ممکن است در معرض خطر بالای فوبیا باشند. به نظر میرسد سن، وضعیت اقتصادی اجتماعی و جنسیت فقط برای برخی از هراس ها جز عوامل خطر آفرین باشد. به عنوان مثال، زنان احتمالاً هراس حیوانی دارند. کودکان یا افرادی که از نظر اقتصادی-اجتماعی پایین هستند، احتمالاً هراس اجتماعی دارند. مردان اکثریت مبتلایان به فوبیای دندانپزشک و پزشک را تشکیل میدهند.
علائم فوبیا
شایعترین و ناتوان کنندهترین علامت هراس، حمله وحشت یا پنیک اتک است. از ویژگیهای حمله وحشت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضربان قلب یا تپش قلب
- تنگی نفس
- گفتار سریع یا ناتوانی در صحبت کردن
- خشکی دهان
- ناراحتی معده
- حالت تهوع
- فشار خون بالا
- لرزیدن بدن
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- احساس خفگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- تعریق زیاد
- احساس عذاب قریب الوقوع
احساس اضطراب را میتوان صرفاً با فکر کردن در مورد موضوع فوبیا ایجاد کرد. در کودکان کوچکتر، والدین ممکن است مشاهده کنند که آنها گریه میکنند، بسیار وابسته میشوند، یا سعی میکنند پشت پاهای والدین یا شی خاصی پنهان شوند. آنها همچنین ممکن است برای نشان دادن ناراحتی خود، پرخاشگری کنند.
گزینههای درمان
درمان فوبیا میتواند شامل تکنیک های روان درمانی، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو باشد.
درمان رفتاری شناختی
درمان رفتاری شناختی (CBT) متداولترین روش درمانی برای درمان فوبیاست. این نوع درمان شامل قرار گرفتن در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل شده است. این روش درمانی میتواند افراد را دچار مشکل کند و اضطراب را کاهش دهد.
این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای ناکارآمد و واکنشهای منفی به وضعیت هراس تمرکز دارد. تکنیکهای جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده میکنند تا افراد را با خیال راحت در معرض منابع هراس خود قرار دهند.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب میتوانند به آرامش واکنشهای عاطفی و جسمی هنگام ترس کمک کنند. اغلب، ترکیبی از دارو درمانی و روان درمان حرفهای مفیدترین نوع درمان است.
آیا می توان از هراس جلوگیری کرد؟
مشخص شده است که پیشگیری از ترس با آموزش آمادگی برای موقعیت هراس به افراد مبتلا به این بیماری، عزیزان آنها و سایر افراد درگیر مانند معلمان کودکان در جلوگیری از بروز فوبیاها موثر است.
اگر فوبیا دارید، بسیار مهم است که به دنبال درمان آن باشید. غلبه بر هراس ممکن است دشوار باشد، اما امید به بهود وجود دارد. با یک درمان صحیح، میتوانید ترس های خود را کنترل کرده و زندگی پرباری و راضی کنندهای داشته باشید.
کلینیک راز رویش آماده کمک به شما در رابطه با درمان و بهبود فوبیا است، میتوانید از طریق شماره تماس ما به صورت آنلاین یا حضوری نوبت مشاوره خود را دریافت کنید.
من ترس از ارتفاع داشتم تا این که از روش CBT استفاده کردم. این مسئله خیلی به من کمک کرد. الان در حد سابق از ارتفاع نمیترسم!
بله استفاده از فناوری واقعیت مجازی برای شناسایی ترس و ناراحتی بسیار کارامد هست و میتونه شما رو با ترسهاتون روبرو کنه.
مادر من ترس عجیبی نسبت به سگ داره و اضطراب شدید هم داره. این خطرناکه براش؟ وقتی سگ میبینه معده درد شدید همراه با حالت تهوع داره.
افرادی که استعداد ژنتیکی اضطراب دارند ممکن است در معرض خطر بالای فوبیا باشند. به نظر میرسد سن، وضعیت اقتصادی اجتماعی و جنسیت فقط برای برخی از هراس ها جز عوامل خطر آفرین باشد. به عنوان مثال، زنان احتمالاً هراس حیوانی دارند. هراس حیوانی طبیعی است اما با اضطراب شدید ممکن است جزء عوامل خطر آفرین باشد.
فوبیا رو میشه از سنین کم تشخیص داد؟ منظورم سن ۳ یا ۴ ساله، چون من حس میکنم پسرم از جدا شدن از من خیلی میترسه و اضطراب شدیدی میگیره. اما راستشش مطمئن نیستم نمی دونم بخاطر سنشه یا واقعاً بیماری چیزیه
بله از سنین ۴ سال به بعد فوبیاهای خاص رو میشه تشخیص داد اما چیزی که شما فرمودین هم میتونه بخاطر سن و شرایط فرزندتون باشه هم میتونه فوبیا باشه در حقیقت برای اطمینان از چنین مسئلهای باید حتماض به روانشناس مراجعه کنین.