اختلالات روانشناختی که به آنها اختلالات روانی نیز گفته میشود، ناهنجاریهایی در ذهن است که منجر به ایجاد الگوهای رفتاری مداومی میشود که میتواند بر عملکرد و زندگی روزمره شما تأثیر جدی بگذارد. بسیاری از اختلالات روانشناختی، شناسایی و طبقه بندی شدهاند، از جمله اختلالات خوردن، مانند بیاشتهایی عصبی، اختلالات خلقی، مانند افسردگی، اختلالات شخصیتی، مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلالات روان پریشی، مانند اسکیزوفرنی، اختلالات جنسی، مانند اختلال عملکرد جنسی و موارد دیگر. ممکن است چند مورد از این اختلالات روانی در یک فرد وجود داشته باشد.
دلیل خاصی برای اختلالات روانشناختی مشخص نیست، اما عوامل موثری وجود دارد که میتواند باعث عدم تعادل شیمیایی در مغز شود. تجارب کودکی، وراثت، بیماریها، تجربههای قبل از تولد و استرس میتواند باعث بروز این اختلال باشد. برخی از اختلالات، مانند شخصیت مرزی و افسردگی، بیشتر در زنان رخ میدهد. در حالی که موارد دیگر مانند اختلال انفجاری متناوب و سوء مصرف مواد در مردان بیشتر مشاهده میشود. سایر اختلالات، مانند اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی، تقریباً به نسبت مساوی مردان و زنان را تحت تأثیر قرار میدهد.
هنگامی که فرد برای مدت طولانی مشکلات خلقی یا شناختی یا مسائل رفتاری را تجربه میکند، ممکن است ارزیابی روانشناختی برایش مفید باشد و تشخیص اختلال روانشناختی در پی آن اتفاق بیفتد. درمان، اغلب شامل روان درمانی برای کار بر روی رفتارها، رشد مهارتها و روند تفکر است. همچنین ممکن است فردی به دلیل مشکلات پزشکی همزمان، عوارض جدی، اختلالات شدید یا سوء مصرف مواد در بیمارستان نیز بستری شود.
دارو درمانی یکی دیگر از روشهایی است که میتوانند برای درمان برخی از اختلالات روانی بسیار مفید باشد.
فرد مبتلا به اختلال روانی، اگر به طور صحیح درمان شود، میتواند بهبود یابد. با این حال، باز هم احتمال عود بیماری وجود دارد. بدون درمان، برخی از مشکلات روانشناختی میتوانند منجر به مشکلات تحصیلی، حقوقی، اجتماعی و کاری شوند. مسمومیت با الکل، مصرف بیش از حد دارو، خودکشی و رفتار خشونت آمیز از دیگر عوارض بالقوه درمان نشدن است.
انواع اختلالات روانی رایج
اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی باعث میشود افراد به طرز ناراحت کننده و مکرری، ترس و استرس داشته باشند، البته بسیاری از افراد ممکن است این احساسات را تجربه کنند، مثلاً در حین مصاحبه شغلی یا یک رویداد سخنرانی در جمع (که البته این حس میتواند یک پاسخ طبیعی به استرس باشد)، اما کسانی که اختلالات اضطرابی دارند معمولاً در حوادث غیر استرس زا چنین احساساتی دارند و دورههای اضطراب آنها میتوانند همزمان شش ماه یا بیشتر ادامه داشته باشند. «اضطراب» در واقع یک اصطلاح کلی است که شامل یک سری اختلالات خاص است، از جمله:
- اختلال اضطراب عمومی (GAD)
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- اختلال هراس
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال اضطراب اجتماعی
اختلالات خلقی
تخمین زده میشود که از هر ۱۰ بزرگسال، ۱ نفر از نوعی اختلال خلقی رنج میبرد. گرچه تجربه گاه به گاه تغییر خلق و خوی طبیعی است اما افراد مبتلا به اختلالات خلقی با علائم مداوم و شدیدتری زندگی میکنند که ممکن است باعث مختل شدن زندگی عادی آنها شود. بسته به اختلال خاص، افراد ممکن است یک حالت مستمر غم انگیز، مضطرب یا «خالی بودن» را تجربه کنند. احساس ناامیدی، عزت نفس پایین، گناه و عذاب وجدان بیش از حد و کاهش انرژی نیز از علائم این اختلال است. داروهای ضد افسردگی و مراقبت از خود میتواند به درمان اختلالات خلقی کمک کند. شایعترین اختلالات خلقی عبارتند از:
- افسردگی شدید
- دیستیمیا
- اختلال دوقطبی
- اختلال خلقی ناشی از مواد
اختلالات روان پریشی
کسانی که از اختلالات روان پریشی رنج میبرند ممکن است نتوانند تشخیص بدهند که چه چیزی واقعی است و چه چیزی غیر واقعی. این گروه از اختلالات روانی احساس واقعیت فرد را تغییر میدهد. دانشمندان بر این باورند که ویروسهای خاص، مشکلات مربوط به نحوه کار مدارهای خاص مغز، استرس شدید یا ضربه و برخی از انواع سوء مصرف مواد مخدر ممکن است در بروز اختلالات روان پریشی نقش داشته باشد. شایعترین اختلالات روان پریشی عبارتند از:
- روانگسیختگی
- اختلال اسکیزو افکتیو
- اختلال روان پریشی مختصر
- اختلال هذیان
- اختلال روان پریشی ناشی از مواد
زوال عقل
اگرچه به اشتباه تصور میشود که زوال عقل یک اختلال منفرد است، اما زوال عقل اصطلاحی است که دامنه وسیعی از شرایط خاص روانی را در بر میگیرد. کسانی که از اختلالات مرتبط با زوال عقل رنج میبرند ممکن است در تواناییهای شناختی خود که اغلب به اندازه کافی شدید هستند تا زندگی روزمره و عملکرد مستقل را مختل کنند، کاهش شدید را تجربه کنند. در حالی که این گروه شامل موارد مختلفی است، بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰٪ موارد زوال عقل را تشکیل میدهد. به آرامی حافظه و مهارتهای تفکر را از بین میبرد و در نهایت توانایی انجام سادهترین کارها را سلب میکند. اشکال دیگر زوال عقل به شکل زیر است:
- بیماری پارکینسون
- فراموشی پیشانی گیجگاهی
- بیماری هانتینگتون
- سندرم ورنیکه-کورساکف
اختلالات اشتها
اختلالات خوردن چیزی بیش از رابطه فرد با غذا است. این اختلالات، اختلالات روانشناختی پیچیدهای هستند که اغلب به مداخله متخصصان پزشکی و روانشناسی نیاز دارند. این شرایط باعث ایجاد عادات غذایی ناسالم مانند وسواس در غذا خوردن و وسواس وزن بدن یا فرم بدن میشود. در موارد شدید، اختلالات خوردن میتواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد و در صورت عدم درمان حتی منجر به مرگ شود. علائم رایج شامل محدودیت شدید غذا، پرخوری غذا یا رفتارهای پاکسازی، مانند استفراغ یا ورزش بیش از حد است. متداولترین انواع اختلالات خوردن عبارتند از:
- بی اشتهایی عصبی
- پرخوری عصبی
- اختلال پرخوری
- اختلال خوردن پیکا
- اختلال نشخوار ذهنی
علائم اختلالات روانی چیست؟
هر اختلال روانی، علائم خاص خود را دارد، اما یک سری علائم خلقی و رفتاری معمول نیز وجود دارد. این علائم میتوانند مزمن و عود کننده باشند. آنها میتوانند توانایی شما برای تعامل در جامعه را مختل کنند. برخی از اختلالات روانشناختی همچنین میتوانند علائم جسمی ایجاد کنند. به عنوان مثال، حملات هراس همراه با اختلالات اضطرابی ممکن است علائمی داشته باشند که مانند حمله قلبی به نظر برسند. اختلالات سوماتوفورم، شرایطی دارد که علائم آن مانند مشکل پزشکی و جسمی است اما چنین چیزی نیست، در کل، منظور این است که علائم اختلالات روانی ممکن است با درد و مشکلات جسمی نیز همراه باشند.
علائم شایع اختلالات روانشناختی
علائم روحی و روانی:
اختلالات روانشناختی میتواند علائم مختلفی ایجاد کند. علائم رایج آنها عبارتند از:
- تحریک، خصومت یا پرخاشگری
- سوء مصرف الکل یا اعتیاد به مواد مخدر
- تغییرات در سطح انرژی بدن
- اضطراب
- گیجی یا بیهوشی
- رفتار نامنظم
- تحریک پذیری و تغییرات خلقی شدید
- اختلال در ادراک یا روند فکر (روان پریشی)، مانند توهم و هذیان
- تغییرات خلقی مداوم یا ناگهانی که میتواند زندگی روزمره را مختل کند
- انکار مشکلات
- کناره گیری اجتماعی
علائم جسمی:
اختلالات روانشناختی همچنین ممکن است با علائم جسمی نیز همراه باشد، از جمله:
- مشکلات جسمی غیرقابل توضیح
- بی حالی یا بیهوشی
- اختلالات خواب
- تغییر وزن و اشتها
علائم جدی اختلالات روانی
در برخی موارد، اختلالات روانشناختی میتواند زندگی فرد را تهدید کند. اگر شما کسی هستید که چنین علائمی دارد، فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید، از جمله این علائم تهدید کننده زندگی عبارت است از:
- خطرناک بودن برای خود یا دیگران، مانند داشتن رفتارهای تهدیدآمیز، غیر منطقی یا تصمیم به خودکشی
- ناتوانی در رسیدگی به نیازهای اساسی خود
- داشتن تروما، مانند تغییر شکل استخوان، سوختگی، آسیب دیدگی چشم و سایر آسیبهای جدی
چه عواملی باعث اختلالات روانی میشود؟
علل دقیق اختلالات روانشناختی مشخص نیست، اما تصور میشود تعدادی از عوامل در پیشرفت آنها تأثیر دارند. این عوامل شامل عدم تعادل شیمیایی در مغز، تجارب کودکی، وراثت، بیماریها، تجربههای قبل از تولد و استرس است. بهتر است بدانید که جنسیت در برخی از اختلالات روانشناختی، اما نه همه آنها، نقش زیادی دارد.
عوامل خطر برای اختلالات روانی چیست؟
تعدادی از عوامل وجود دارند که خطر ابتلا به اختلالات روانشناختی را افزایش میدهند. البته بهتر است بدانیم، همه افرادی که دارای عوامل خطر هستند به اختلالات روانشناختی مبتلا نخواهند شد. این عوامل عبارتند از:
- مورد بدرفتاری یا بیتوجهی قرار گرفتن در کودکی
- داشتن مشکلات با مزاج در دوران کودکی
- داشتن سابقه بیماری در خانواده یا سو مصرف مواد
- داشتن هوش زیر نرمال
- داشتن وزن کم هنگام تولد
- داشتن وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایینتر از حد متوسط جامعه
- نداشتن یک یا هر دو والد
- داشتن والدین مجرم یا معتاد
- قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر در دوران جنینی
- داشتن شرایط پزشکی قابل توجهی مانند سرطان، دردهای مزمن و کم کاری تیروئید
- داشتن آسیب اجتماعی
- قرار گرفتن در معرض وقایع زندگی استرس زا یا آسیب زا
- سوء مصرف مواد
اختلالات روانشناختی چگونه درمان میشوند؟
اولین قدم در درمان اختلالات روانی، تشخیص وجود مشکل است. غالباً، افرادی که اختلالات روانشناختی دارند مشکل خود را انکار میکنند و برای علائم خود به دنبال مراقبت پزشکی نیستند. مراقبتهای پزشکی منظم میتواند مفید باشد زیرا به متخصصان امکان میدهد آزمایشهای غربالگری اولیه را انجام دهند. مراقبتهای پزشکی منظم همچنین فرصتی را برای متخصص مراقبتهای بهداشتی شما فراهم میکند تا علائم و خطرات شما را برای ایجاد اختلالات روانشناختی به سرعت ارزیابی کند.
درمان اغلب شامل روان درمانی برای کار بر روی رفتارها، رشد مهارتها از جمله مهارتهای سازگاری و روند تفکر است. بستری اولیه ممکن است برای مشکلات پزشکی همزمان، عوارض جدی اختلالات شدید یا سو مصرف مواد لازم باشد. داروها نیز میتوانند برای برخی از اختلالات شخصیتی بسیار مفید باشند و در کل با یک درمان مناسب میتوانید پیشرفت چشمگیری در روند بهبودی داشته باشید.
درمانهای معمول برای انواع اختلالات روانی
درمانهای رایج اختلالات روانی عبارتند از:
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد افسردگی برای بهبود خلق و خو
- داروهای ضد روان پریشی برای درمان الگوهای فکری بی نظم و تغییر ادراک
- درمان شناختی رفتاری برای کار بر روی الگوها و رفتارهای فکری
- خانواده درمانی برای کمک به رشد حمایت و افزایش درک
- گروه درمانی
- بستری شدن در بیمارستان برای مشکلات پزشکی همزمان، عوارض جدی، اختلالات شدید یا سوء مصرف مواد
- شناسایی و درمان شرایط همزیستی
- درمان فردی
- داروهای تثبیت کننده خلق و خو
- روان درمانی برای درمان و کشف مسائل گذشته و ارتباط آنها با افکار و رفتارهای فعلی
- گروه های پشتیبانی
- گفتگو درمانی
من برای بهبود حال خودم چه کنم؟
علاوه بر درخواست و دریافت درمان، شما ممکن است با رعایت چند نکته ساده، علائم خود را بهبود بخشیده و یا خطر عود را کاهش دهید:
- پرهیز از مصرف الکل یا مواد مخدر
- پرهیز از مصرف کافئین یا سایر محرکها
- غذا خوردن طبق یک برنامه منظم
- داشتن ورزش منظم
- داشتن خواب کافی
- ملاقات پزشک معالج به طور منظم و مصرف داروها طبق دستور
عوارض بالقوه اختلالات روانشناختی چیست؟
عوارض اختلالات روانی درمان نشده یا کمتر کنترل شده میتواند بسیار جدی باشد، حتی در بعضی موارد تهدید کننده زندگی فرد نیز هست. شما میتوانید با پیروی از برنامه درمانی خود و طراحی حرفهای مراقبتهای بهداشتی مخصوص خود، در به حداقل رساندن خطر عوارض جدی کمک کنید. عوارض اختلالات روانشناختی عبارتند از:
- عوارض جانبی درمان
- دشواریهای قانون، محل کار، محیطهای اجتماعی، روابط و امور مالی
- افزایش خطر آسیب دیدگی
- عوارض پزشکی خاصِ رفتارهای مرتبط با اختلالات روانشناختی
- خودزنی
- ایزوله سازی اجتماعی
- روابط خانوادگی پرتنش
- سوء مصرف مواد
- خودکشی یا خشونت
اگر علائم جسمی و یا روانی که ذکر کردیم را در خود یا یکی از نزدیکان خود مشاهده میکنید، بهتر است که برای تشخیص و درمان اقدام کنید. شما همچنین میتوانید با کلینیک راز رویش تماس گرفته و از خدمات مشاوره آنلاین و یا حضوری ما بهره مند شوید.
اگه عادت غذاییمون ناگهانی تغییر کنه و به دنبال اون یه سری تغییراتی در عادات و لایف استایلمون به وجود بیاد که مثبت هم نباشن، باید نگران این باشیم که یه موقع دچار اختلالات روانی نشده باشیم؟
همونطوری که گفتین این تغییرات منفی بودن و اگه کم کم زندگی شخصی و اجتماعی شما رو هم تحت تاثیر قرار دادن، باید حتماً به یه روانشناس مراجعه کنین و از این که آیا دچار اختلالات روانی شدین یا خیر اطمینان حاصل کنین.
من خیلی استرسی هستم و مدام سر هر مسئله کوچیکی اضطراب بد میگیرم، یعنی ممکنه منم دچار اختلالات اضطرابی باشم؟ تستی چیزی نیست که انجام بدیم و مطمئن بشیم؟
دوست عزیز باتوجه به علائمی که گفتین، برای این که مطمئن بشین آیا اختلالات اضطرابی دارین یا نه باید حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنین، چون ما نمیتونیم بگیم تست های آنلاین معتبر هستند، خیلی از اونها صرفا جنبه فان دارن و اصلاً از نظر علمی تایید نشدن و نمیشه مسئله مهمی مثل اختلالات روانی رو با هر تست آنلاینی بررسی کرد!