بیش فعالی در کودکان / نشانه های این اختلال و پیشنهادات درمانی

بیش فعالی در کودکان یا ADHD چیست؟

اختلال بیش فعالی در کودکان یا Attention Deficit Hyperactivity Disorder که به اختصار به آن ADHD می‌گویند، نوعی اختلال تکاملی عصبی است که می‌تواند موفقیت کودک در مدرسه و همچنین روابط اجتماعی و عاطفی او را تحت تأثیر قرار دهد. علائم ADHD متفاوت است و گاهی تشخیص آنها دشوار است.

هر کودک ممکن است بسیاری از علائم فردی ADHD را در خود داشته باشد. بنابراین برای تشخیص این که آیا کودک شما دارای بیش فعالی در کودکان است یا خیر، پزشک باید فرزندتان را با استفاده از چندین معیار ثابت شده و جهانی، ارزیابی کند.

ADHD در کودکان به طور کلی در سنین کودکی تا حتی نوجوانی تشخیص داده می‌شود. اما میانگین کلی سنی برای تشخیص ADHD به طور متوسط ​​۷ سالگی است.

کودکان بزرگتری که علائمی از بیش فعالی در کودکان را نشان می‌دهند ممکن است بیش فعالی داشته باشند، اما بدانید که آنها قبلاً و اغلب در اوایل کودکی علائمی کاملاً بارز از خود نشان داده اند که احتمالا به دلیل آشنا نبودن با نشانه های این اختلال آنها را جدی نگرفته اید.

در اینجا ما ۱۲ علامت شایع ADHD در کودکان را برای شما آماده کرده ایم:

علائم بیش فعالی در کودکان

رفتار متمرکز بر خود

این علامت رایج در ADHD به این معنی است که کودک شما، ناتوانی در شناخت نیازها و خواسته‌های دیگران دارد. این ناتوانی می‌تواند به دو نشانه بعدی منجر شود:

1. قطع کردن صحبت و کار دیگران
2. مشکل داشتن در انتظار کشیدن برای رسیدن نوبت خود

رفتار متمرکز بر خود یا اصطلاحاً این که کودک فقط به فکر خودش هست، ممکن است باعث شود کودک مبتلا به ADHD بازی یا مکالمه دیگران را به دلیل این که خود در آنها حضور ندارد بهم بریزد و مختل کند.

کودکان مبتلا به بیش فعالی در کودکان ممکن است هنگام فعالیت در کلاس یا هنگام بازی با کودکان دیگر، در انتظار برای رسیدن نوبت خود مشکل داشته باشند. به عبارتی نتوانند صبر کنند تا نوبت بازی و صحبت آنها برسد.

آشفتگی عاطفی

ظاهر شدن ADHD در کودکان ممکن است با عدم کنترل شخصی روی احساسات همراه باشد. مثلاً امکان دارد که این کودکان در اوقات نامناسب عصبانیت‌هایی در مقابل دیگر افراد و حتی بچه‌های کوچک‌تر از خود نشان بدهند.

بی‌قراری

کودکان مبتلا به ADHD اغلب بی‌قرار هستند و نمی‌توانند آرام بنشینند. آنها سعی می‌کنند به طور مداوم از جای خود بلند شوند و بدوند.

در واقع این کودکان احساس می‌کنند که باید در هر شرایطی تکان بخورند. حتی وقتی هم که مجبور می‌شوند بنشینند، مدام روی صندلی تکان می‌خورند و آن را می‌چرخانند.

داشتن مشکل در بی‌صدا بازی کردن

پریشانی که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی در کودکان دارند باعث می‌شود که بازی کردن بی سر و صدا و یا انجام دادن هر فعالیت دیگری بدون صدا و در آرامش برای آنها دشوار و سخت به نظر برسد.

انجام ناتمام کارها

کودک مبتلا به ADHD در کودکان ممکن است به انجام کارهای مختلفی علاقه نشان دهد اما در به پایان رساندن آنها مشکل داشته باشد.

به عنوان مثال، امکان دارد که این کودکان شروع به انجام پروژه‌ها، کارهای خانه یا مشق شب خودشان کنند اما قبل از اتمام، به سراغ کار دیگری که ناگهان توجه آنها را به خود جلب کرده است بروند و کار قبلی را ناتمام بگذارند.

عدم تمرکز

کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در تمرکز و توجه به کسی یا چیزی توانایی نداشته باشد. این عدم تمرکز حتی وقتی کسی مستقیماً با او صحبت می‌کند هم وجود دارد.

جالب است بدانید که اگر از این کودکان بپرسید که «من الان چی گفتم؟» می‌گویند که حواسشان بوده ولی قادر به تکرار حرف شما نیستند.

پرهیز از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی طولانی نیاز دارد

همین عدم تمرکز که در مورد قبلی ذکر شد، باعث می‌شود که کودک از انجام فعالیت‌هایی که به یک تلاش ذهنی پایدار نیاز دارد، مانند توجه در کلاس یا انجام تکالیف، اجتناب کند.

انجام اشتباهات سهوی

اختلال بیش فعالی در کودکان ممکن است باعث شود که کودکان در پیروی از دستورالعمل‌هایی که در طول انجام یک کار و یا برنامه وجود دارد مشکل داشته باشند.

این عدم پیروی، سهواً منجر به انجام اشتباهاتی توسط این کودکان می‌شود که این اشتباهات ابداً نشان‌دهنده تنبلی یا کمبود هوش کودک نیست.

خیال پردازی

کودکانی که دارای اختلال ADHD هستند همیشه پر سر و صدا نیستند. نشانه دیگر اختلال بیش فعالی ، کم حرف بودن و درگیری کمتر نسبت به سایر کودکان است.

کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در حالت عادی شروع به خیال‌پردازی کند و آنچه که در اطراف او می‌گذرد را نادیده بگیرد.

مشکل در سازماندهی امور

کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در سازماندهی و مرتب کردن وظایف و فعالیت‌های محول شده به وی، مشکل داشته باشد.

این مسئله می‌تواند برای کودکان بیش فعال در مدرسه مشکلاتی ایجاد کند. دلیل ساده است: برای این کودکان اولویت‌بندی بین مشق شب و پروژه های مدرسه و سایر وظایف دشوار است.

فراموش‌کاری

کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در کارهای روزمره فراموشکار باشند. آنها همچنین انجام کارهای منزل یا مشق شب خود را هم فراموش می‌کنند.

این فراموشی در کودکان بیش فعال باعث می‌شود که وسایل شخصی خود و حتی اسباب‌بازی‌هایشان را هم ‌گم کنند و ندانند که آنها را آخرین بار کجا گذاشته اند.

بروز علائم بیش فعالی در کودکان در محیط های مختلف

کودک مبتلا به بیش فعالی علائم این بیماری را در بیش از یک محیط نشان می‌دهد. به عنوان مثال آنها ممکن است عدم تمرکز خود را در مدرسه و در خانه نشان دهند.

علائم با بزرگتر شدن کودکان

با بزرگتر شدن کودکان مبتلا به ADHD ، اغلب دیده می‌شود که آنها به اندازه سایر کودکان هم‌سن خود کنترل نفس ندارند. این امر می‌تواند کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD را در مقایسه با همسالان خود نابالغ نشان دهد.

برخی از کارهای روزانه که نوجوانان مبتلا به بیش فعالی ممکن است با آن روبرو شوند و در مدیریت این کارها با مشکل مواجه شوند، شامل موارد زیر است:

1. تمرکز بر کارهای مدرسه و تکالیف
2. درک نشانه‌های اجتماعی
3. سازش با همسالان
4. حفظ بهداشت شخصی
5. کمک به کارهای خانه
6. مدیریت زمان
7. رانندگی با خیالی آسوده در سنین بالاتر

ممکن است بگویید بعضی از این رفتارها و علائم بیش فعالی در کودکان بین تمامی کودکان و نوجوانان مشترک است و در تقریباً تمامی آنها بروز می‌کند. رفتارهایی مانند خیال پردازی، بی‌قراری و قطع مداوم صحبت و کار دیگران از رفتارهای رایج کودکان است.

در حال حاضر، شما باید بعد از خواندن علائم بالا، برای تشخیص کودک مشکوک به ابتلا به اختلال ADHD از کودک سالم، به موارد زیر دقت کنید. یعنی اگر:

• کودک شما به طور منظم علائم ADHD را نشان می‌دهد.
• این رفتار بر موفقیت آنها در مدرسه تأثیر می‌گذارد و منجر به تعاملات منفی با همسالان می‌شود.

اگر به موارد بالا دقت کردید و دیدید که کودک شما هم دارای اختلال بیش فعالی در کودکان است، اصلاً نگران نباشید. زیرا ADHD قابل درمان است. شما همین که خیلی زود متوجه وجود این اختلال در فرزند خود شده اید عالی است. از حالا به بعد به فکر درمان کودک خود باشید تا در آینده دچار آسیب‌های فردی و اجتماعی نشود.

داروهای محرک و غیر محرک

دارو درمانی اغلب بخش مهمی از درمان کودک مبتلا به ADHD است. با این حال، تصمیم گیری والدین در مورد این که کودک آنها با چه روشی درمان شود یکی از دشوارترین کارهاست.

برای انجام بهترین انتخاب، شما و پزشک کودک باید با هم کار کنید تا تصمیم بگیرید که آیا دارو برای درمان کودک شما گزینه خوبی است یا خیر. در این صورت، از پزشک بپرسید که آیا فرزند شما فقط در ساعات مدرسه یا عصرها و آخر هفته نیز به دارو نیاز دارد. شما و پزشک همچنین باید تعیین کنید که چه نوع دارویی بهترین دارو است. دو نوع اصلی داروهای ADHD محرک و غیر محرک هستند که در این بخش به توضیح درباره آنها می‌پردازیم.

محرک‌های سیستم عصبی مرکزی

محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) متداول‌ترین داروی ADHD هستند. این داروها با افزایش مقادیر شیمیایی مغز به نام دوپامین و نوراپی‌نفرین کار می‌کنند. این ماده تمرکز کودک شما را بهبود می‌بخشد و به او در تمرکز بهتر کمک می‌کند.

محرک‌های رایج CNS که برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• محرک‌های مبتنی بر آمفتامین (Adderall ،Dexedrine ،Dextrostat)
• دکسترومت آمفتامین (دسوکسین)
• دکسترومتیل فنیدیت (فوکالین)
• متیل فنیدیت (Concerta ،Daytrana ،Metadate ،Ritalin)

داروهای غیرمحرک

هنگامی که محرک‌ها موثر نبوده و یا عوارض جانبی ایجاد کرده‌اند که کودک به سختی آنها را تحمل می‌کند، ممکن است پزشک کودک شما داروهای غیر تحریکی را در نظر بگیرد.

برخی از داروهای غیر محرک با افزایش سطح نوراپی نفرین در مغز کودک شما کار می‌کنند. تصور می‌شود که نوراپی نفرین به توجه و حافظه کمک می‌کند. این درمان‌های غیر محرک عبارتند از:

• atomoxetine (استراترا)
• داروهای ضد افسردگی مانند نورتریپتیلین (Pamelor)
• سایر داروهای غیر محرک نیز می‌توانند به ADHD کمک کنند. این که چگونه این داروها به ADHD کمک می‌کنند کاملاً مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آنها به برخی مواد شیمیایی کمک می‌کنند تا در بخشی از مغز که با توجه و حافظه کار می‌کند، بهتر عمل کنند. این سایر داروهای ضد محریک عبارتند از:
• گوانفاسین (Intuniv)
• کلونیدین (Kapvay)

عوارض جانبی محرک‌ها و غیر محرک‌ها

عوارض جانبی شایع محرک‌ها و غیر محرک‌‌ها تقریباً مشابه هستند، اما عوارضی که برای محرک‌ها وجود دارد شدیدتر هستند. این عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سردرد
• مشکل خواب
• ناراحتی معده
• عصبی بودن
• تحریک پذیری
• کاهش وزن
• خشکی دهان

عوارض جانبی جدی‌تر این نوع داروها بسیار نادر است. برای محرک‌ها، عوارض جانبی جدی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که در آنجا نیست)
• افزایش فشار خون
• واکنش آلرژیک
• افکار یا اقدامات خودکشی

برای داروهای غیر محرک، عوارض جانبی جدی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تشنج
• افکار یا اقدامات خودکشی

روش‌های درمان ADHD در کودکان

چندین گزینه درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به ADHD کمک کند. اما شما باید حتماً با پزشک کودک خود در ارتباط باشید و با او صحبت کنید که آیا یک یا چند گزینه درمانی دیگر هم برای کودک شما انتخاب خوبی است یا خیر.

روان درمانی

روان درمانی می‌تواند برای جلب رضایت کودک در رابطه با احساسات خودش در مقابله با ADHD مفید باشد. ADHD در کودکان می‌تواند کودک شما را با همسالان خود و شخصیت‌های مهم زندگی او مانند مادر، پدر، معلم، برادر و خواهر و دوستان دچار مشکل کند. روان درمانی به کودکان کمک می‌کند تا بتوانند این روابط را بهتر کنترل کنند.

در روان درمانی، کودک می‌تواند الگوهای رفتاری خود را کشف کند و بیاموزد که چگونه در آینده گزینه‌های خوبی را انتخاب کند. و در کنار روان درمانی، خانواده درمانی می‌تواند یک روش عالی برای کمک به درک بهترین روش کار از طریق حذف رفتارهای مخرب باشد.

رفتار درمانی

هدف از رفتار درمانیBT برای درمان اختلال بیش فعالی در کودکان این است که به کودک بیاموزید که چگونه رفتارهای خود را کنترل کند و سپس رفتارهای درست و مناسب را جایگزین رفتارهای مخرب کند.

در این روش درمانی شما و فرزندتان و حتی معلم کودک با هم کار خواهید کرد. در شروع درمان، استراتژی‌هایی را برای نحوه رفتار کودک خود در پاسخ به موقعیت‌های خاص ایجاد خواهید کرد. این استراتژی‌ها اغلب شامل نوعی بازخورد مستقیم برای کمک به کودک در یادگیری رفتارهای مناسب است. به عنوان مثال، می‌توانید برای رفتارهای مثبت کودک خود پاداش تعیین کنید.

به عبارتی، رفتار درمانی از اصول تربیت کودک سرچشمه گرفته است.

آموزش مهارت‌های اجتماعی

اگر کودک شما در زمینه برخورد با محیط های اجتماعی علائم جدی‌ اختلال ADHD از خود نشان دهد، آموزش مهارت‌های اجتماعی برای کنترل این علائم جدی و وبرای نجات کودک لازم است.

همانند BT، هدف از آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش رفتارهای جدید و مناسب‌تر به کودک است. این آموزش‌ها به کودک مبتلا به ADHD کمک می‌کند در محیط‌های اجتماعی و با دیگران رفتارهای بهتری داشته باشد.

یک درمانگر ممکن است سعی کند تا رفتارهایی مثل موارد زیر در مجموعه رفتاری کودکتان متوقف شود:

• منتظر نوبت خود بودن
• استفاده از اسباب‌بازی‌های مشترک
• درخواست کمک
• متوقف کردن رفتارهای آزار دهنده مانند اذیت کردن دیگران

گروه‌های پشتیبانی

گروه‌های پشتیبانی برای کمک به والدین کودکان مبتلا به ADHD ، بین این والدین و کسانی که ممکن است تجربیات و نگرانی‌های مشابهی داشته باشند، ارتباط برقرار می‌کنند. قطعاً دانستن این که شما در مقابله با ADHD در کودکان خود تنها نیستید، می‌تواند روند درمان را برای بسیاری از خانواده‌ها اعم از شما راحت‌تر کند.

گروه‌های پشتیبانی همچنین می‌توانند منبع خوبی برای ایده‌ها و راهکارهای مقابله با ADHD باشند؛ به خصوص اگر اختلال ADHD کودک شما اخیراً تشخیص داده شده باشد. شما با راهنمایی پزشک می‌توانید گروه‌های پشتیبانی منطقه خود را پیدا کنید.

آموزش مهارت‌های والدین

آموزش مهارت‌های والدین ابزار و تکنیک‌هایی برای درک و مدیریت رفتارهای فرزندتان را در اختیار شما قرار می‌دهد.

برخی از تکنیک ها شامل موارد زیر هستند:

پاداش فوری

سعی کنید برای پاداش به کارهای خوب فرزندتان یک سیستم مناسب طراحی کنید که بتواند مفید باشد و در نهایت آسیبی به کودک نزند.

مهلت زمانی

هنگامی که کودک شما بیش از حد بی‌نظم یا از کنترل خارج شد، از مهلت زمانی استفاده کنید تا کودک بتواند خودش از آن وضعیت استرس‌زا بیرون بیاید. این کار باعث می‌شود که کودک دفعه بعدی واکنش مناسب‌تری از خود نشان دهد.

در کنار هم بودن

هر هفته با فرزند خود وقت بگذرانید تا بتوانید یک فعالیت لذت‌بخش یا آرامش‌بخش را با او به اشتراک بگذارید.این کار نقاط قوت و تواناهایی فرزند شما رو تقویت می‌کند.

تلاش برای موفقیت

شرایط را به گونه‌ای ساختاربندی کنید که به کودک شما اجازه دهد در بازی با هم‌بازی‌های خود موفقیت کسب کند. به عنوان مثال، به آنها اجازه دهید که همزمان فقط یک یا دو همبازی داشته باشند تا بیش از حد تحریک نشوند.

مدیریت استرس

برای کمک به مدیریت استرس از روش هایی مانند مدیتیشن، تکنیک‌های آرام‌سازی و ورزش استفاده کنید.

مداخلات رفتاری برای خانه و مدرسه

یکی از بزرگترین نگرانی‌های والدین کودکان مبتلا به بیش فعالی ، موفقیت فرزندشان در مدرسه است. بسیاری از این موفقیت‌ها به سازماندهی و توانایی ذهن آنها در اولویت‌بندی امور بستگی دارد. منظم بودن مهارتی است که بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

مراحل ساده‌ای مانند این موارد زیر می‌تواند کمک بزرگی به کودکان مبتلا به بیش فعالی باشد:

یک برنامه درست کنید

هر روز یک برنامه معمول را برای فرزند خود تنظیم کنید. سعی کنید مطمئن شوید که بیدار شدن، خوابیدن، مشق شب و حتی زمان بازی در زمان‌های ثابت انجام می‌شود. حالا برنامه را در یک مکان قابل مشاهده بگذارید.

وسایل روزمره را مرتب کنید

اطمینان حاصل کنید که لباس ، کوله پشتی، وسایل مدرسه و وسایل بازی همگی دارای فضای مشخص و منظمی هستند.

از وسایل لازم برای نوشتن مشق شب استفاده کنید

بر اهمیت نوشتن تکالیف و به خانه آوردن هر آنچه برای انجام تکالیف لازم است تأکید کنید.

در مورد استفاده از کامپیوتر در کلاس سوال کنید

برای برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی ، دست خط یکی دیگر از موانع موفقیت است. در صورت لزوم، ببینید آیا معلم آنها اجازه استفاده از رایانه در کلاس را می‌دهد یا خیر.

از تقویت کننده مثبت استفاده کنید

کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب از سوی شخصیت های مهم زندگی شان که والدین، معلم، خواهر و برادر و دوستان هستند مورد انتقاد قرار می گیرند.

برای تقویت عزت نفس کودک و تقویت رفتار مناسب، از تقویت مثبت استفاده کنید. یعنی اگر فرزند شما از این قوانین پیروی می‌کند و رفتار خوبی دارد، پاداش‌های کوچکی را برای او آماده کنید. این روحیه تقویت‌پذیری به آنها اجازه می‌دهد تا بدانند شما چه رفتاری را ترجیح می‌دهید. ضمن این که این کار به آنها می‌فهماند که می‌توانند با نظم و دقت به اهداف در تعامل مثبت با محیط خود موفق باشند.

یادتان باشد که علاوه بر خانواده‌ها، معلمان هم باید از اختلال بیش فعالی در کودکان اطلاع داشته باشند تا بتوانند به خانواده و کودک کمک کنند.

با دکتر خود صحبت کنید!

درمان موثر برای ADHD کودک اغلب شامل چندین روش است. این موارد می‌تواند شامل دارو و یک یا چند نوع درمان و همچنین اقدامات رفتاری باشد که می‌توانید به عنوان خانواده فرد مبتلا در عمل انجام دهید. دریافت درمان مناسب می‌تواند به کودک شما کمک کند علائم ADHD خود را مدیریت کرده و احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این که چه درمانی ممکن است برای کودک شما بهتر باشد، با پزشک کودک خود صحبت کنید. برخی از سوالات شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آیا دارو، روان درمانی یا هر دو به کودک من کمک می‌کنند؟
• آیا داروی محرک یا دارویی غیر محرک را برای فرزند من توصیه می‌کنید؟
• باید مراقب چه عوارض جانبی به دلیل استفاده از داروها باشم؟

منتظر نظرات، سوالات، و تجربیات شما در زمینه بیش فعالی کودکان هستیم.