در فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک، عزت نفس به تأیید دیگران بستگی دارد. افراد مبتلا به این اختلال تمایل زیادی به مورد توجه واقع شدن، دارند و اغلب برای جلب توجه رفتارهای چشمگیر یا حتی نامناسبی از خود بروز می‌دهند.
همانطور که می‌دانید شخصیت مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری تثبیت شده است که به موجب آن فرد با جهان پیرامون خود ارتباط برقرار می‌کند و آن را درک می‌کند (تست شخصیت اینیاگرام به خوبی نشان دهنده این الگوهای رفتاری است). اختلالات شخصیت وقتی ایجاد می‌شوند که فرد الگوی انعطاف ناپذیر و سازش ناپذیری از تفکر و رفتار ناسازگار را ایجاد کند که به طور قابل توجهی عملکرد اجتماعی یا شغلی را مختل می‌کند و می‌تواند باعث پریشانی درونی وی شود. الگوهای تفکر و رفتاری باید به طور قابل توجهی از هنجارهای فرهنگی خارج شود تا معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت را داشته باشد. واگرایی از انتظارات فرهنگی به صورت آشفتگی در تأثیرپذیری، شناخت خود و دیگران، کنترل تکانه یا عملکردهای بین فردی آشکار میشود. در حقیقت این اغتشاشات به دلیل اختلال روانی، سو مصرف مواد یا سایر موارد پزشکی نیست.
اختلال شخصیت هیستریونیک یا اختلال شخصیت نمایشی نیز، نوعی اختلال روانپزشکی است که با الگویی از احساسات اغراق آمیز و رفتارهای جلب توجه متمایز میشود. اختلال HPD در «خوشه B» اختلالات شخصیت قرار دارد که این دسته از اختلالات شامل مواردی مانند اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. این اختلالات شخصیتی معمولاً به صورت چشمگیر، تحریک پذیر، نامنظم یا ناپایدار توصیف می‌شوند. به طور خاص، افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک معمولاً به عنوان معاشقه‌گر، اغواگر، جذاب، تاثیر پذیر، تکانشی و سرزنده ظاهر می‌شوند.
اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
اختلال شخصیت هیستریونیک (Histrionic Personality Disorder) یکی از گروه بیماری‌هایی است که اختلالات شخصیت چشمگیر نامیده میشود. افراد مبتلا به این اختلالات دارای احساسات شدید، ناپایدار و تحریف شده‌ای درباره خود هستند. برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی عزت نفس آنها به تأیید دیگران بستگی دارد و از احساس واقعی ارزش شخصی ناشی نمی‌شود. آنها تمایل زیادی به توجه شدن دارند و اغلب برای جلب توجه رفتارهای چشمگیر یا حتی نامناسبی از خود بروز می‌دهند. کلمه histrionic به معنای «نمایشی» است.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک درصورتی که در مرکز توجه قرار نگیرند، ممکن است احساس کم توجهی یا بی‌توجهی کنند. این افراد معمولاً سرزنده هستند و حضوری «بزرگتر از زندگی» دارند. آنها ممکن است با اکثر افرادی که ملاقات می‌کنند پر جنب و جوش، مسحورکننده، بیش از حد اغوا کننده و یا با رابطه‌های نامناسب جنسی باشند، حتی اگر از نظر جنسی جذب آن افراد نشوند. افرادی که با اختلال شخصیت هیستریونیک روبرو هستند ممکن است احساساتی را که به سرعت در حال تغییر و کم عمق است، از خود بروز دهند به طوری که دیگران آنها را غیر صمیمی قلمداد می‌کنند. ممکن است از شکل ظاهری با پوشیدن لباس‌هایی با رنگ روشن یا لباس‌های خاص برای جلب توجه استفاده کنند. کسانی که دارای اختلال شخصیت هیستریونیک هستند ممکن است به سبک مبهمی صحبت کنند که فاقد جزئیات است. بعلاوه، آنها ممکن است به صورت نمایشی و بسیار احساساتی (در جمع) عمل کنند و با این رفتار دوستان و حتی خانواده را شرمنده کنند. آنها ممکن است تأثیر پذیرو ساده لوح باشند، مخصوصاً به شدت تحت تاثیر کسانی هستند که تشویقشان می‌کنند. علاوه بر این، آنها تمایل دارند روابط را نزدیکتر از آنچه معمول است در نظر بگیرند.
این اختلال در زنان بیشتر از مردان است و معمولاً در اوایل بزرگسالی قابل مشاهده است.
چه عواملی باعث اختلال شخصیت هیستریونیک میشود؟
علت دقیق اختلال شخصیت نمایشی مانند بسیاری دیگر از اختلالات روانی مشخص نیست، اما بسیاری از متخصصان بهداشت روان معتقدند که هم عوامل آموخته شده و هم عوامل ارثی در بروز آن نقش دارند. به عنوان مثال، افرادی که دارای اختلال شخصیت نمایشی بودند، معمولاً در خانواده‌ای بزرگ شده بودند که چنین ارثی را با خود به همراه داشته‌اند و در برخی از اعضای خانواده چنین چیزی مشاهده می‌شده است. با این حال، ممکن است فرزند والدین مبتلا به این اختلال به سادگی رفتار یاد گرفته شده را تکرار کند. سایر عوامل محیطی که ممکن است در این امر دخیل باشند عبارتند از: عدم انتقاد یا مجازات در دوران کودکی و یا تقویت مثبت که فقط در صورت انجام برخی از رفتارهای مصوب کودک و توجه غیرقابل پیش بینی توسط پدر یا مادر (والدین) به کودک به وجود می‌آید که نهایتاً همه اینها منجر به سردرگمی درمورد این میشود که چه نوع رفتارهایی موجب تأیید والدین و یا حتی دیگران میشود.
سایر عوامل مرتبط با افزایش خطر ایجاد یا تحریک این اختلال شخصیتی عبارتند از:
- سبک فرزندپروری، به ویژه رفتارهای بیشاز حد سهل گیرانه یا برعکس.
- والدینی که رفتارهای نمایشی یا ناپایدار را الگو می‌کنند.
- سابقه خانوادگی اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد یا اختلالات شخصیتی.
- آسیب‌های دوران کودکی.
شرایط مرتبط
اختلال شخصیت نمایشی با سایر اختلالات شخصیتی نیز ممکن است همراه باشد، از جمله:
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال شخصیتی خودشیفتگی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال خود بیمار نگاری
علائم اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک مهارت‌های اجتماعی خوبی دارند. با این حال، آنها تمایل به استفاده از این مهارت‌ها برای دستکاری دیگران دارند تا بتوانند در مرکز توجه قرار گیرند!!
فرد مبتلا به این اختلال همچنین ممکن است علائم زیر را دارا باشد:
- اگر در مرکز توجه قرار نگیرد ناراحت میشود.
- لباس تحریک آمیز می‌پوشد و یا رفتارهای فریبنده یا معاشقه‌ای نامناسبی از خود بروز می‌دهد.
- احساسات خود را به سرعت تغییر می‌دهد.
- رفتار بسیار چشمگیری از خود بروز می‌دهد؛ با احساسات و بیانات اغراق آمیز صحبت می‌کند و به نظر می‌رسد فاقد صداقت هستند.
- بیش از حد نگران ظاهر خود است.
- دائماً به دنبال اطمینان یا تأیید است.
- ساده لوح است و به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد.
- نسبت به انتقاد یا عدم پذیرش بیش از حد حساس است.
- تحمل کمتری نسبت به ناامیدی دارد و به راحتی از کارهای روزمره خسته میشود، اغلب پروژه‌ها را بدون اتمام آنها یا پریدن از یک شاخه به شاخه دیگر انجام می‌دهد.
- قبل از انجام کاری، درست فکر نمی‌کند.
- تصمیمات عجولانه می‌گیرد.
- خودمحور است و بندرت نسبت به دیگران ابراز نگرانی می‌کند.
- در برقراری روابط با مشکل روبرو است و اغلب روابطش با دیگران کم عمق و ساختگی است.
- برای جلب توجه تهدید یا اقدام به خودکشی می‌کند.
HPD در مقابل BPD
بین ویژگیهای اختلال شخصیت هیستوریونیک (HPD) و اختلال شخصیت مرزی (BPD) همپوشانی زیادی وجود دارد، به طوری که برخی از کارشناسان معتقدند که HPD در واقع از BPD قابل تشخیص نیست.
طبق DSM-5، «اگرچه شخصیت مرزی همچنین می‌تواند با جلب توجه، رفتار دستکاری شده و تغییر سریع احساسات مشخص شود، اما با تخریب نفس، اختلالات عصبانی در روابط نزدیک و احساس مزمن پوچی عمیق و اختلال در هویت از شخصیت نمایشی متمایز میشود» .
اما شباهت‌های این دو اختلال عبارتند از:
- احساسات سریع و واکنشی دارند.
- با رفتار تکانشی همراه هستند.
- با یک احساس بسیار قوی توصیف می‌شوند.
برخی از پزشکان معتقدند که کیفیت این علائم در HPD در مقایسه با BPD متفاوت است، مخصوصاً که احساسات در حال تغییر و سریع در HPD با عمق و شدت یکسانی در BPD تجربه نمی‌شوند. با این حال دیگر کارشناسان استدلال کرده‌اند که HPD و BPD لزوماً اختلالات متمایزی نیستند.
اختلال شخصیت نمایشی چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورت وجود علائم، پزشک با معاینه کامل روحی و فیزیکی و همچنین چک کردن سابقه مراجع، ارزیابی را شروع می‌کند. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص خاص اختلالات شخصیتی وجود ندارد، اما پزشک ممکن است از آزمایش‌های مختلف تشخیصی برای رد بیماری جسمی به عنوان علت علائم استفاده کند.
اگر پزشک دلیل جسمی برای علائم پیدا نکرد، ممکن است شخص را به روانپزشک یا روانشناس، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی که به طور خاص برای تشخیص و درمان بیماری‌های ذهنی و روانی آموزش دیده‌اند، ارجاع دهد. روانپزشکان و روانشناسان از ابزار مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی فرد برای تایید یا عدم تایید اختلال شخصیت استفاده می‌کنند.
اختلال شخصیت هیستریونیک چگونه درمان میشود؟
به طور کلی، افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک معتقد نیستند که به درمان نیاز دارند. آنها همچنین تمایل دارند که احساسات خود را اغراق کنند و از عادت کردن به چیزی بدشان می‌آید و این به معنب این است که دنبال کردن یک برنامه درمانی برای این دسته از افراد مشکل است. با این حال، اگر افسردگی، که احتمالاً با از دست دادن یک رابطه ناموفق همراه است، یا مشکل دیگری که ناشی از تفکر و رفتار آنها است باعث پریشانی آنها شود، ممکن است درخواست کمک کنند.
روان درمانی (نوعی مشاوره) به طور کلی روش درمانی انتخابی برای اختلال شخصیت هیستریونیک است. هدف از درمان این است که به فرد کمک کند انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتار او را کشف کند و به او کمک کند تا یاد بگیرد با دیگران رابطه مثبت‌تری برقرار کند.
از دارو درمانی برای درمان علائم ناراحت کننده، مانند افسردگی و اضطراب، که ممکن است همزمان با این اختلال اتفاق بیفتد، ممکن است استفاده شود.
عوارض اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند بر روابط اجتماعی یا عاشقانه فرد و چگونگی واکنش فرد در برابر ضررها یا شکست‌ها تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به این اختلال نسبت به افراد دیگر، بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند.
چشم اندازی بر یک فرد مبتلا به HPD
افراد زیادی با HPD زندگی عادی دارند و قادر به کار و عضویت در جامعه هستند. در واقع، بسیاری از افراد مبتلا به HPD در روابط عادی خیلی خوب با همه چیز کنار می‌آیند. بسیاری از آنها فقط در روابط صمیمی‌تر با مشکلاتی روبرو می‌شوند. بسته به مورد شما، HPD ممکن است بر توانایی شما در حفظ شغل، حفظ رابطه یا تمرکز بر اهداف زندگی تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است باعث شود دائماً به دنبال ماجراجویی باشید و شما را در موقعیت‌های خطرناک قرار دهد.
در صورت ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی در معرض خطر بیشتری برای افسردگی قرار دارید؛ زیرا این اختلال می‌تواند بر نحوه کنترل شکست و از دست دادن تأثیر بگذارد. همچنین وقتی به خواسته خود نرسیدید، ناامیدتر می‌شوید. اگر علائمی از HPD دارید، باید با یک متخصص یا روانشناس صحبت کنید حتی می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین کلینیک راز رویش نیز بهره مند شوید، خصوصاً اگر این موارد در زندگی روزمره و کار شما تداخل ایجاد می‌کند یا توانایی شما در داشتن یک زندگی شاد و پرتحرک را کم می‌کند.
ای کاش می‌تونستیم چنین اختلالی رو از سنین کودکی تشخیص بدیم ولی متاسفانه خود من اصلاً نمی‌تونم متوجه چنین چیزی بشم چون به هرحال بچه‌ها تو دوره‌های مختلف زندگیشون رفتارهای خاصی از خودشون نشون می‌دن، بچه من خیلی کارهای عجیبی میکنه اما تا به حال به این فکر نکردم که چنین چیزی می تونه ناشی از شخصیت نمایشی باشه من خود هم این اختلال رو دارم و الان به شدت نگران دخترمم!
دوست عزیز اگر خودتون چنین اختلالی رو داشتین امکانش هست که به فرزندتون هم منتقلش کرده باشین، می‌تونین برای اطمینان از وجود اختلال هیستریونیک با یک روانشناس متخصص صحبت کنین تا کودک شما رو معاینه کنن.
الان که این مقاله رو خوندم حس میکنم از بچگی شخصیت نمایشی داشتم و هیچوقت متوجه نشدم چون همیشه خواستم در مرکز توجه باشم و از بی‌توجهی دیگران به شدت اذیت میشدم، به نظرتون باید چطوری خودم رو اصلاح کنم؟ ممکنه این رفتارها پرخطر باشه؟
ببینین دوست عزیز خیلی از ما وقتی علائم یه اختلال یا بیماری رو در سایت های اینترنتی می‌خونیم سریعاً به خودمون ربطش میدیم و حس می‌کنیم که ما هم به چنین اختلالی دچار هستیم، تمام این مقالات راهی برای آگاهی بیشتر از شخصیت و رفتارهای خودمونه نه برچسب زدن به خودمون، پس بهترین کار اینه که یه جلسه پیش روانشناس برین و باهاشون صحبت کنین تا ایشون نظر تخصصی درباره وضعیت شما بدن.